شرط التزام به فروش دسته‌جمعی سهام در قراردادهای استارتاپی، شرطی است که به نفع اکثریت سهامداران درج شده و به‌موجب آن اکثریت میتوانند در هنگام فروش سهام شرکت، اقلیت سهامداران را نیز به فروش سهامشان مجبور سازند.
قیمت و شرایطی که در قرارداد فروش سهام اکثریت درج میشود، همان قیمت و شرایطی است که در فروش سهام اقلیت درج خواهد شد؛ بنابراین درج این شرط به منزله تبعیض میان سهامداران نخواهد بود.
1. تعریف شرط التزام به فروش دسته‌جمعی سهام در قراردادهای استارتاپی (Drag – Along provision)
قبل از پرداختن به این شرط بهتر است با ذکر یک مثال به اهمیت درصد مشارکت اشخاص در یک شرکت بپردازیم.
فرض کنید که شما قصد خرید سهام یک شرکت را دارید. در شرکت الف شما میتوانید 70% سهام را خریداری نمایید و در شرکت ب میتوانید صاحب 30% سهام شرکت شوید. جدای از بحث های قیمت سهام، خرید سهام شرکت الف منافع شما را بیشتر تضمین می‌کند؛ چرا که با خرید هفتاد درصد سهام، نرخ مشارکت شما در شرکت بالاتر رفته و تاثیر بیشتری بر تصمیمات شرکت خواهید گذاشت.
به بیان ساده تر، هر قدر تعداد سهام شما در یک شرکتی بیشتر باشد، قدرت کنترل شمابر یک شرکت بیشتر شده و این یک پوئن مثبت تلقی میشود.
بنابراین خریداران سهام یک شرکت عمدتا به دنبال دستیابی به بیشترین سهام ممکن اند. با این حال ممکن است میان سهامداران یک شرکت دو دستی پیش آید.
مثلا سهامدارانی که مالک شصت درصد سهام هستند، تمایل دارند که سهام خود را به فروش برسانند اما دارندگان چهل درصد سهام از فروش امتناع ورزند.
این دو دستگی میان سهامداران ممکن است خریدار را از خرید سهام منصرف کند. چرا که این مقدار سهام نمیتواند کنترل وی بر تصمیمات شرکت را تضمین نماید.
به منظور جلوگیری از این دو دسته و جلب رضایت خریداران سهام، شرط التزام به فروش دسته جمعی سهام در قرارداد های استارتاپی مطرح میگردد.
شرط التزام به فروش دسته‌جمعی سهام، شرطی است که به سود سهامداران اکثریت در قرارداد ذکر شده و به‌موجب آن در هنگام فروش سهام شرکت، درصورتی‌که این سهامداران اقدام به فروش سهام نمایند، سهامداران اقلیت نیز می‌بایست با اکثریت سهامداران همراه شده و سهام خود را به فروش برسانند.
در واقع این شرط به‌منظور کاهش نقش سهامداران اقلیت وضع شده است تا با فروش 100% سهام شرکت، خریدار سهام بتواند با خیال آسوده اقدام به خرید سهام شرکت نموده و به خاطر درصد پایین مالکیت سهام، از خرید سهام منصرف نشود.
لازم به ذکر است که در این شرط نباید تبعیضی علیه سهامداران اقلیت صورت پذیرد؛ بنابراین قیمت سهام و شرایط فروش آن میان تمامی سهامداران شرکت یکسان بوده و از این لحاظ تفاوتی میان سهامداران اقلیت و اکثریت نیست.
اگر در زمینه استارتاپ سوالی دارید یا نیازمند مشاوره هستید روی لینک زیر کلیک کنید
1.1تفاوت‌های التزام به فروش دسته‌جمعی سهام و حق فروش هم زمان (Tag Along)
ما در مباحث گذشته به‌شرط فروش هم زمان اشاره کرده‌ایم. در اینجا صرفاً از جهت خلط نشدن مباحث بیان می‌کنیم که حق فروش هم زمان حقی است که در اختیار سهامداران اقلیت قرار داده شده و هیچ‌گونه تعهد و التزامی را بر آنان بار نمی‌کند. در واقع در این حالت سهامداران اقلیت اطمینان دارند که در صورت فروش سهام از جانب اکثریت، آنها نیز میتوانند سهام خود را به سهام اکثریت ضمیمه کرده و آن را به فروش برسانند. این در حالی است که در التزام به فروش دسته‌جمعی سهام، سهامداران اقلیت متعهد هستند که سهام خود را همراه با سهامداران اکثریت به فروش برسانند و یک تعهد حقوقی بر آنان بار میشود. به بیان ساده تر، شرط التزام به فروش دسته‌جمعی سهام بیشتر به نفع سهامداران اکثریت است درحالی‌که شرط حق فروش هم زمان بیشتر به نفع سهامداران اقلیت خواهد بود
1.2شرایط و زمان اعمال این شرط:
| بند موضوعی | بندفرعی | توضیحات تکمیلی |
| 1.حداقل درصد مالکیت | تعریف حد نصاب | حداقل 51% از سهامداران باید خواستار فروش باشند |
| ———— | امکان تغییر حدنصاب | امکان درج درصدبالاتر(مثلا60%یا75%) درقرارداد وجود دارد. |
| 2.زمان اعمال شرط | الزامات اولیه | رعایت کامل مفاد توافقات پیشین |
| ————- | اطلاع به سهامداران اقلیت | الزام به اطلاع رسانی قبل از اعمال فروش |
| ————- | فرآیند الزام اقلیت | بعد از اطلاع،اقلیت موظف به فروش سهام به خریدار تعیین شده هستند. |
| 3.جزئیات توافق طرفین | الف)تایید هیئت مدیره | شرط میتواند به تاید هیئت مدیره مشروط شود. |
| ————- | ب)تعیین حداقل قیمت | اقلیت میتوانند درخواست حداقل قیمت فروش سهام را اداشته باشند. |
| ————- | ج)اعطای وکالت فروش | اکثریت میتوانند وکالت فروش سهام اقلیت را از قبل اخذ نمایند. |
| ————- | د)رعایت مقررات نهایی | حتی در حالت وکالت،رعایت شرایط قیمت و تایید هیئت مدیره الزامی است. |
1)حداقل درصد مالکیت سهام برای اعمال این شرط:
حداقل درصد مالکیت سهام برای اعمال این شرط، 51% است. یعنی حداقل 51% سهامداران می بایست خواستار فروش سهام باشند تا عنوان اکثریت بر آنان صدق کرده و اقلیت مجبور به همراهی با این دسته گردند. البته در قرارداد امکان درج درصد بالاتر برای اکثریت وجود دارد
2) زمان اعمال این شرط:
سهامداران اکثریت می‌بایست به‌تمامی توافقات صورت‌گرفته در قرارداد پایبند بوده و مطابق با آن این شرط را اعمال نمایند؛ بنابراین قبل از فروش سهام می‌بایست این امر به اطلاع سهامداران اقلیت برسد و سپس آنان را ملزم به فروش سهام به خریدار نمود.
3) جزئیات توافق طرفین:
الف) طرفین میتوانند در توافق درج کنند که اعمال این شرط منوط به تأیید هیئت‌مدیره و دریافت حداقل قیمت سهام از جانب سهامداران اقلیت باشد. این امر منجر به اطمینان خاطر سهامداران اقلیت شده و آنان را راغب به قبول این شرط می‌نماید
ب) ممکن است در هنگام فروش سهام از جانب سهامداران اکثریت، سهامداران اقلیت کارشکنی کرده و از فروش سهام امتناع ورزند. به‌منظور مقابله با چنین امری، سهامداران اکثریت میتوانند در هنگام تنظیم قرارداد، وکالت در فروش سهام را به خود منتقل سازند و از این طریق تمامی سهام را به فروش برسانند. بدیهی است که اعمال این نمایندگی نافی سایر مقررات میان طرفین نیست و مثلاً شرایط مربوط به قیمت سهام و تصویب هیئت‌مدیره بایستی رعایت شود.
2. کاربردهای این شرط:
1) این شرط میتواند در رابطه با فروش سهام شرکت استارتاپی و دارایی های آن نیز مطرح شود اما کاربرد اصلی آن افزایش قدرت مذاکراتی در قرارداد های مربوط به ادغام و تملک شرکت هاست.بهتر است در این قسمت ادغام و تملک را به نحو کلی تعریف نماییم تا کاربرد این شرط را بهتر بشناسیم
ادغام و تملک ازجمله استراتژی‌هایی است که شرکت‌ها در جهان مدرن در پیش گرفته و از این طریق قدرت خود را افزایش می‌دهند.
ادغام(Merger): به حالتی گفته میشود که دو یا چند شرکت پس از توافق هیئت های مدیره شان در یک دیگر ادغام شده و هویت های قبلی خود را از دست بدهند. مثال بارز این موضوع، شرکت سونی اریکسون است که سالها پیش گوشی های خاطره انگیزی را تولید میکرد. این شرکت در حقیقت از ادغام دو شرکت سونی و اریکسون تشکیل شده بود.
تملک (Acquisition): در تملک شرکتی سهام شرکت دیگری را میخرد؛ اما نام و اهلیت شرکت خریداری شده تغییر نمی‌کند. مثال این امر خرید سهام شرکت فراری توسط شرکت فیات است.
| مورد | ادغام(merger) | تملک(acquisition) |
| تعریف | دو یاچندشرکت با توافق در یکدیگر ادغام شدهو هویت های قبلی خود را از دست می دهند. | یک شرکت سهام یا دارایی شرکت دیگران را میخرد ولی هویت شرکت خریداری شده حفظ میشود. |
| نتیجه | ایجاد یک شرکت جدید با هویت تازه | کنترل شرکت خریداری شده توسط خریدار بدون تغییر هویت شرکت هدف. |
| نمونه | ادغام سونی و اریکسون(تشکیل شرکت سونی اریکسون) | خرید سهام شرکت فراری توسط فیات. |
| تاثیر برنام شرکت | تغییر نام یا تشکیل یک نام جدید | معمولا نام شرکت خربداری شده حفظ میشود. |
| نقش هیئت مدیره | هیئت مدیره های شرکت ها باید توافق کامل داشته باشند. | معمولا خریدار تصمیم گیرنده است والزامی به تغییر ساختار مدیریتی نیست. |
حال که با تعریف این دو نهاد آشنا شدیم، به کاربرد شرط التزام به فروش دسته‌جمعی سهام باز می‌گردیم.
فرض کنید که شما و شرکایتان دو استارتاپ الف و ب را ایجاد می‌کنید. استارتاپ الف آینده درخشانی دارد اما نیاز به سرمایه‌گذاری دارد. از طرف دیگر استارتاپ ب را داریم که آینده درخشانی نخواهد داشت و با ریسک‌های بسیاری همراه است. در این حالت شما ممکن است سهام استارتاپ ب را به فروش برسانید تا بتوانید سرمایه لازم را به استارتاپ الف تزریق کنید. بااین‌حال به دلیل اینکه تعدادی از شرکا مخالف فروش سهام ب هستند، خریداران تمایل زیادی به خرید سهام این استارتاپ نشان نمی‌دهند و شما نیز نمی‌توانید آنها را مجاب به خرید سهام کنید.
اما اگر شرط التزام به فروش دسته‌جمعی سهام در قرارداد استارتاپی طرح شود، شما با خیال آسوده میتوانید پشت میز مذاکره بنشینید و سهام استارتاپ ب را با بالاترین قیمت ممکن به فروش برسانید.
1)چرا که در این حالت اگر خریداری خواست تمامی سهام شرکت را خریداری نماید، سهامداران اکثریت میتوانند سهامداران اقلیت را مجبور به فروش سهام کرده و رضایت خریدار را جلب کنند.
2) این شرط منجر به یک دست شدن سهامداران استارتاپ میگردد. به بیان ساده تر، با درج چنین شرطی در قرارداد استارتاپ، اختلافات میان سهامداران اکثریت و سهامداران اقلیت در رابطه با فروش سهام از بین رفته و نظر سهامداران اکثریت ملاک عمل خواهد بود
3) ایجاد چنین شرطی به نفع شرکت های سهامی خاص میباشد. دلیل این امر آن است که در این شرکت ها تعداد سهامداران محدود بوده و اشخاص معمولا با یکدیگر آشنایی دارند. درج این شرط موجب میشود که با خروج سهامداران اکثریت، سهامداران اقلیت نیز از شرکت خارج شده و هیچ سهامداری در شرکت باقی نماند.
4) درج این شرط علاوه بر سهامداران اکثریت، به نفع سهامداران اقلیت نیز خواهد بود! شاید در ابتدا از خواندن این گزاره تعجب کنید اما با یک مثال این موضوع را روشن می سازیم:
فرض کنید تعداد سهامداران اکثریت 70% باشد و سهامداران اقلیت نیز 30%. دسته اول موافق فروش سهام خود میباشند و به ازای هر سهم ده هزارتومان میگیرند. اگر شرط التزام به فروش وجود نداشته باشد، سهامداران اکثریت ناچارند که به سراغ خریداران مختلف رفته و آنها را راضی کنند که تنها به بخشی از سهام شرکت رضایت دهند.
بدیهی است که قدرت چانه زنی آنان کاهش یافته و قیمت سهام نیز کاهش خواهد یافت؛ زیرا برای بسیاری از خریداران مطلوبیت ندارد..
حال فرض کنید که در همین مثال، التزام به فروش دسته جمعی سهام در قرارداد ذکر شده است و سهامداران اکثریت با وجود این شرط، پای میز مذاکره با خریدار می نشینند. در این حالت، خرید سهام استارتاپ برای خریدار از مطلوبیت بالاتری برخوردار است چرا که میتواند با خرید تمامی سهام کنترل خود بر استارتاپ را حفظ نماید. بدین ترتیب خریدار حاضر است برای دستیابی به این کنترل قیمت بالاتری را برای سهام پیشنهاد داده و مثلا در ازای هر سهم، بیست هزار تومان پرداخت نماید. این امر باعث میشود که قیمت سهامِ سهامداران اقلیت نیز افزایش یافته و آنان به طور غیر مستقیم از شرط سود ببرند.
نمونه شرط:
درصورتی‌که اکثریت سهامداران (صاحبان 65% سهام شرکت) خواستار فروش سهام خود به شخصی باشند، اقلیت سهامداران ( صاحبان 35% سهام شرکت )نیز ملزم به فروش سهام خود به خریدار می باشند. اعمال این مقرره منوط به تصویب هیئت مدیره بوده و تمامی شرایط مربوط به فروش سهام و قیمت آن می بایست برای سهامداران اکثریت و اقلیت یکسان بوده و تفاوتی میانشان وجود نداشته باشد. در صورت امتناع از فروش از جانب سهامداران اقلیت، سهامداران اکثریت با تصویب هیئت مدیره به نمایندگی از سهامداران اقلیت اقدام به فروش سهام به خریدار می نمایند.
نتیجه‌گیری:
شرط التزام به فروش دسته‌جمعی سهام در قراردادهای استارتاپی چیست؟
شرط التزام به فروش دسته‌جمعی سهام شرطی است که در قراردادهای استارتاپی درج شده و به‌موجب آن درصورتی‌که اکثریت سهامداران خواستار فروش سهام خود به خریداری باشند، اقلیت نیز می‌بایست از آنان پیروی کرده و سهام خود را به فروش برسانند
این شرط چه کاربردهایی دارد؟
درج این شرط موجب میشود که خریداران به خرید سهام شرکت راغب شده و دست سهامداران برای مذاکره باز باشد. از سوی دیگر اعمال چنین شرطی قیمت سهام را بالا برده و به نفع سهامداران اقلیت نیز خواهد بود
چه تفاوت‌هایی میان این شرط و حق فروش هم زمان است؟
حق فروش هم زمان شرطی است که به نفع سهامداران اقلیت درج شده و هیچ تعهد و التزامی را بر ایشان بار نمی‌کند. درحالی‌که شرط التزام به فروش دسته‌جمعی سهام بیشتر به نفع سهامداران اکثریت بوده و التزامی را بر اقلیت بار می‌کند.
همان‌گونه که مشاهده می‌کنید درج چنین شرطی و شرایط اعمال آن نیاز به تخصص و تجربه بالایی دارد. ممکن است سهامداران اقلیت از پذیرش این شرط سرباز زنند یا آنکه در هنگام اجرا با مشکلاتی مواجه شوید. بهتر است برای جلوگیری از این چالش‌ها با یک وکیل و مشاور متخصص در حوزه استارتاپ‌ها مشورت نمایید.
