قرارداد هوشمند

قرارداد هوشمند یک نوع از قراردادهای الکترونیک است که اصولاً به محض امضا، به‌صورت خودکار به اجرا می‌رسد.

این قراردادها در یکی از انواع دفاتر کل توزیع‌شده (DLT) مانند زنجیره‌ی بلوک (Blockchain)  ثبت و ذخیره‌سازی شده و با استفاده از امضای دیجیتال (کلید عمومی-خصوصی) به امضا می‌رسد.

در صورتی که عوضین این قراردادها، دارایی‌های تماماً دیجیتال مانند ارزهای رمزنگاری‌شده یا توکن‌های غیر قابل معاوضه (NFT)  باشد، به احتمال زیاد این قرارداد به‌صورت خودکار به اجرا رسیده و فرض نقض تعهد در آن‌ها منتفی می‌گردد.

سوال مهمی که در خصوص این نوع قراردادها مطرح بوده و تحقیق پیش رو نیز به دنبال پاسخی برای آن می گردد این است که آیا این قراردادها را می‌توان همانند قراردادهای سنتی به اجرا گذاشت؟ آیا قراردادهای هوشمند از نظر قانونی دارای اعتبار هستند؟ در این تحقیق، علاوه بر آشنایی بیشتر با قرارداد هوشمند، به بررسی ارکان این نوع قرارداد و اعتبارسنجی آن خواهیم پرداخت.

 قرارداد هوشمند چیست؟

در یک تعریف ساده، قرارداد هوشمند (smart contract)  یک قرارداد الکترونیکی بوده که در بستر فناوری دفاتر کل توزیع شده با استفاده از هوش مصنوعی، امضای دیجیتال و ارز دیجیتال، تحت شرایط و ساز و کار بخصوصی، اصولاً بصورت خودکار به اجرا در می‌آید.

قرارداد هوشمند یک قرارداد الکترونیکی می‌باشد؛ قراردادهای الکترونیکی توافق دو یا چند اراده در قالب ایجاب و قبول در محیط الکترونیکی می‌باشند که از نظر ماهیت تفاوت چندانی با قراردادهای سنتی نداشته و تنها وجه تمایز آن‌ها با قراردادهای سنتی، انعقاد آن‌ها در بستر الکترونیکی می‌باشد.

قراردادهای هوشمند نیز به این جهت که قابلیت ایجاب و قبول و تعیین میزان تعهدات طرفین در محیط اینترنت را ارائه می‌دهد یک قرارداد الکترونیکی محسوب می‌شود.

در ادامه جهت شناسایی بهتر قرارداد هوشمند، به بررسی ارکان آن می پردازیم.

ارکان قرارداد هوشمند

برای انعقاد یک قرارداد هوشمند، ارکانی نیاز است که در ادامه به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت.

امضای دیجیتالی

امضای دیجیتالی نوعی رمزگذاری الکترونیکی است که برای مشخص کردن هویت یک پیام یا برای علامت‌گذاری یک متن به کار می‌رود.

این نوع امضا به گیرنده اجازه می‌دهد تا سرمنشاء و اصالت آن را تشخیص دهد. این ساختار منطقی مانع از جعل امضا و تغییر آن به وسیله دیگری می‌شود.

این نوع  امضا توسط علم رمزنگاری بوجود آمده و دو الگوریتم متفاوت که هر دو برگرفته از روش‌های ریاضی هستند را شامل می‌گردد.

یکی از الگوریتم‌ها برای ایجاد و کدگذاری امضای دیجیتالی و دیگری برای حصول اطمینان از صحیح بودن امضا و تبدیل پیام به شکل اولیه به کار می‌رود.

به این نوع الگوریتم به اصطلاح کلید گفته شده و به الگوریتم اول کلید خصوصی و به الگوریتم دوم کلید عمومی اطلاق می‌گردد.

فرآیند ایجاد و افزودن این امضا به سند در چهار مرحله خلاصه می‌شود که به شرح ذیل است:

1- اولین گام تحت عنوان طراحی یک کلید عمومی و یک کلید خصوصی نام‌گذاری می‌شود. کلید خصوصی توسط فرستنده نگهداری شده و کلید عمومی به صورت آنلاین در دسترس است.

کلید خصوصی جهت تولید امضا مورد استفاده قرار می‌گیرد. داده پیام‌های ساخت امضا که عموماً به عنوان کلیدهای خصوصی پنهان از آنها یاد می‌شود، توسط امضا کننده برای ساخت امضای دیجیتال استفاده می‌شود.

کلید عمومی نیز توسط یک شخص ثالث جهت تایید امضای الکترونیکی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

2- گام دوم برای فرستنده جهت امضای دیجیتالی سند از طریق ساخت خلاصه‌ی سند مذکور و رمزگذاری دیجیتالی آن است.

یک مقدار هش (Hash) از طریق استفاده از تابع ریاضی هش که به طور معمول مشتمل بر 160 بیت است جهت خلاصه‌سازی پیام یا سند مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تابع هش توسط امضا کننده از طریق استفاده از کلید خصوصی خود مورد رمز گذاری قرار می‌گیرد.

تابع هش تابعی است که مقدار ورودی را به مقداری دیگر تبدیل می‌کند و کارکرد این تابع در فرایند رمزنگاری داده‌ای می‌تواند منجر به تولید داده پیام‌های رمزنگاری شده گردد.

3- گام سوم پس از رمز گذاری سند، ضم امضای دیجیتالی و فرستادن آن برای گیرنده است.

این گام به جهت وقوع فرآیند در محیط الکترونیکی بسیار سریع رخ داده و پس از ارسال سند به طرف دیگر قرارداد، امکان رمز گشایی آن امضا توسط وی وجود خواهد داشت.

4- گام چهارم دریافت و رمز گشایی اطلاعات رمز گذاری شده توسط گیرنده از طریق استفاده از کلید عمومی است.

در این مرحله گیرنده نیز مبادرت به ساخت خلاصه‌ای از امضا دوم کرده و آن را با خلاصه فایل رمز گشایی شده مقایسه می‌نماید.

در صورت تطابق این دو فایل، گیرنده در خواهد یافت که فایل فرستاده شده دچار تغییر یا جعل و هرگونه درستکاری الکترونیکی نگردیده است.

فناوری دفاتر کل توزیع شده (DLT)

دفتر کل محلی است برای ذخیره و نگهداری داده‌ها و دفتر کل توزیع‌شده محلی است که تمامی اطلاعات موجود در آن میان سرورهای مختلفی ثبت شده و بدین صورت اگر تراکنش یا اطلاعاتی ثبت شود، این اطلاعات داخل سیستم تمامی اعضای شبکه نیز ثبت می‌شود.

باید توجه داشت که اطلاعات و داده‌های ثبت شده در دفاتر کل توزیع شده بصورت دائمی ذخیره می‌شود و امکان حذف آن‌ها، حتی با بروز رسانی شبکه، وجود ندارد.

در فناوری دفاتر کل توزیع شده داده‌ها به شکل محرمانه به مقصد رسیده و از کلیدها و امضای رمزنگاری‌شده استفاده می‌گردد؛ به همین خاطر، تنها کاربرانی که احراز هویت شده‌اند می‌توانند به این اطلاعات دسترسی داشته باشند.

قراردادهای هوشمند یک دفتر کل توزیع شده را به صورتی استفاده می‌کنند که می‌تواند علاوه بر نگهداری از سوابق مالی، به صورت خودکار مفاد موافقتنامه‌های چندجانبه را اجرا کند.

سامانه‌های دفاتر کل مانند اتریوم، علاوه بر اینكه امكان مبادله ارزها را فراهم می‌کنند، از تعریف و اجرای قراردادهای هوشمند نيز پشتيبانی می‌کنند.

یکی از شناخته‌شده‌ترین دفتر کل توزیع شده، بلاک چین است. بلاک چین از دو عبارت بلاک(Block)  و چین (chain) تشکیل شده است.

بلاک به هر قسمت این بستر گفته می‌شود که در قالب یک زنجیره منظم شکل گرفته و اطلاعات مطابق با فناوری رمزنگاری داده‌ای در آن به صورت منظم ذخیره می‌گردند.

اطلاعات در دفتر کل بلاکچین به صورت زنجیره‌ای از بلاک‌ها ذخیره می‌شوند. هر بلاک دارای سه بخش داده ذخیره شده، هش بلاک و پیش هش بلاک است.

داده‌ها اعم از اطلاعات حاصل از داده پیام‌های تولید شده توسط سیستم‌های اداری یا مفاد قراردادهای منعقده در این بلاک‌ها ذخیره شده و به آن یک هش بلاک تعلق می‌گیرد.

هش بلاک در یک بلاک به منزله اثر انگشت برای افراد جهت شناسایی و تشخیص هویت آنها است. هش بلاک برای هر بلاک منحصر به فرد بوده و دربردارنده مشخصات دقیق و محتویات درون آن تحت فرآیند رمزنگاری می‌باشد.

هرگونه تغییر یا خدشه در یک بلاک منجر به تغییر هش بلاک آن می‌گردد؛ چراکه تغییرات ایجاد شده در هر بلاک بر روی داده‌های ذخیره شده بر روی آن انجام شده و تمامی محتویات بلاک و اطلاعات هر داده که در هش بلاک موجود است نیز منجر به تغییر و بی‌اعتباری هش بلاک می‌شود.

هوش مصنوعی پس از ذخیره مفاد اطلاعات حاصل از معاملات در قالب کدهای رمزنگاری شده، قابلیت بازخوانی آن اطلاعات را دارد.

چنین قابلیتی به جهت وجود هش بلاک‌ها در هر بلاک میسر است و فرآیند بازگشایی اطلاعات موجود در هر بلاک توسط هوش مصنوعی بر روی هش بلاک انجام می‌گیرد.

پیش هش بلاک نیز به عنوان کدی کاربرد دارد که ارتباط میان بلوک‌های هر زنجیره بلوکی را برقرار می‌نماید. اهمیت هر پیش هش بلاک کمتر از یک هش بلاک نیست؛ چراکه در صورت وجود خدشه یا هر حمله سایبری به این سیستم و هک اطلاعات موجود در هر بلاک و تغییر هش بلاک، تنها در صورت بررسی و عدم تطابق پیش هش بلاک‌ها مشخص می‌گردد که در این سیستم تغییر غیر عادی اطلاعات رخ داده است.

چنین مکانیسمی در این سیستم موجب می‌گردد تا نتیجه دادن انواع حملات سایبری به حداقل ممکن برسد.

بلاک چین علاوه بر آن که امکان ثبت اطلاعات و حتی ارزهای رمزنگاری شده را در خود دارد، از ظرفیت برقراری قراردادهای مالی کلان در قالب قرارداد هوشمند نیز برخوردار است.

ارزهای رمز نگاری شده

ارزهای رمزنگاری شده به عنوان دارایی‌هایی دیجیتالی قلمداد می‌گردند که امروزه قابلیت نقل و انتقال در مبادلات الکترونیکی را دارند.

بیت کوین اولین ارز رمزنگاری شده است که تحت یک شبکه همتا به همتا مانند بلاک چین انتقال یافته و از زمان اختراع نیز به عنوان یکی از اصلی‌ترین ارزهای مورد استفاده در بازارهای جهانی مورد توجه قرار گرفته است.

این ارزها تحت برخورداری از فناوری رمزنگاری داده‌ای منجر به افزایش امنیت مبادلاتی شده‌اند. این ارز ها به خودی خود فاقد ارزش مبادلاتی بوده و تعیین ارزش آنها به هیچ سازمان یا شرکت یا موسسه مالی یا حتی هیچ دولتی که آن را مورد استفاده قرار می دهد ارتباطی ندارد؛ بلکه ارزش آنها تحت نوسانات مالی و فرآیند عرضه و تقاضا در بازارهای جهانی تعیین می‌گردد.

همانگونه که پیش‌تر بیان شد، قراردادهای هوشمند قراردادهایی هستند که در صورت انعقاد به صورت تملیکی، عوض قراردادی در آن‌ها، عموماً ارزهای رمزنگاری شده یا دارایی‌های هوشمند بوده و اگر به صورت یک عقد عهدی منعقد گردند، آنچه در برابر انجام تعهد پرداخت می‌شود، عموماً ارز رمز نگاری شده دیجیتالی است.

بنابراین پول‌های الکترونیکی که از کارت‌های اعتباری در بسترهای متمرکز به عنوان ثمن قرارداد در قراردادهای الکترونیکی به کار می‌رود، امکان استفاده در قراردادهای هوشمند را ندارد.

این ارزها انواع مختلفی دارند که می‌توان به مواردی همچون بیت کوین، اتریوم، لایت کوین، اتر ، ترون و … اشاره کرد.

اعتبار سنجی قانونی قرارداد هوشمند

قراردادهای هوشمند در صورتی امکان بکارگیری در نظام حقوقی یک کشور را دارند که معتبر بودن این قراردادها در نظام حقوقی آن کشور مورد تحلیل و پذیرش قرار گیرد.

از آنجایی که در حال حاضر قانون خاصی در خصوص اعتبار سنجی این قراردادها به تصویب نرسیده است، حقوقدانان ناچار به تحلیل و شناسایی اعتبار این قراردادها مطابق با قواعد عام موجود در قوانین مصوب کشور متبوع خود می‌باشند.

در کشور ایران نیز به جهت عدم وجود قوانین خاص، به اعتبار سنجی این معاملات مطابق با قواعد عام موجود در قانون مدنی و برخی قوانین خاص مانند قانون تجارت الکترونیکی می‌پردازیم.

عقد بودن قراردادهای هوشمند

قراردادهای الکترونیکی توافق دو یا چند اراده در قالب ایجاب و قبول در محیط الکترونیکی است.

این قراردادها از لحاظ ماهیت تفاوتی با قراردادهای سنتی نداشته و تنها وجه تمایز آنها با قراردادهای سنتی، انعقاد آنها در بستر الکترونیکی می‌باشد.

قراردادهای هوشمند نیز قراردادهایی الکترونیکی هستند که مطابق با ایجاب و قبول طرفین در بستر بلاک چین منعقد می‌گردند.

در حقوق ایران با توجه به اینکه مطابق با ماده 183 قانون مدنی عقد توافقی است میان دو یا چند نفر که مورد قبول آنها باشد، قراردادهای هوشمند با تعریف مذکور تطابق دارد. بنابراین این قراردادها با دارا بودن شرایط عمومی معاملات عقد تلقی می‌گردند.

این قراردادها مطابق با آنچه در ادامه بیان خواهد شد با دارا بودن شرایط عمومی معاملات، عقودی معتبر در حقوق ایران تلقی می‌گردند.

باید توجه داشت از آنجایی که متعاملین برای انعقاد و امضای قراردادهای هوشمند نیازمند برخورداری از امضائات دیجیتالی می‌باشند، افرادی که تحت این چنین فرآیندی مبادرت به انعقاد قراردادهای هوشمند می‌کنند، باید دارای تمامی شرایط مذکور از جمله صحت قصد و اهلیت بوده و در صورت فقدان یا مخدوش شدن هر یک از مقتضیات بیان شده، قرارداد هوشمند منعقدشده توسط آن‌ها، از لحاظ حقوقی باطل خواهد بود.

البته برای آن که عقدی پس از انعقاد معتبر تلقی گردد باید فاقد برخی موانع از جمله اشتباه، تدلیس، اکراه و عدم تضاد با نظم عمومی باشد.

در این خصوص با توجه به اینکه موانع بیان شده مربوط به علل خارجی بوده که عقد را تحت تاثیر قرار می‌دهد، همانند قراردادهای سنتی، در قراردادهای هوشمند نیز مدعی وجود موانع قراردادی می‌تواند جهت اثبات ادعای خود به مراجع صلاحیت‌دار مراجعه نماید و تا زمانی که حکمی از دادگاه جهت اثبات ادعای او صادر نشده باشد، قرارداد منعقده معتبر تلقی می‌گردد.

شرایط اساسی صحت قراردادهای هوشمند

برای اینکه عقدی در نظام حقوقی ایران معتبر بوده و قانوناً لازم الاجرا باشد، باید دارای شرایط اساسی معاملات مندرج در ماده 190 قانون مدنی ایران باشد.

قراردادهای هوشمند نیز مستثنا از این امر نبوده و امکان‌سنجی بکارگیری آن‌ها در نظام حقوقی ایران منوط به تطبیق شرایط انعقاد آنها با شرایط اصلی اعتبار قراردادها در ایران یعنی وجود قصد، اهلیت متعامین، معین بودن موضوع معامله و مشروع بودن جهت معامله است.

اهلیت اشخاص در قراردادهای هوشمند

در نظام حقوقی ایران، اهلیت به دو دسته اهلیت تمتع و استیفا تقسیم می‌گردد. اهلیت تمتع به معنای صلاحیتی است که شخص به موجب آن می‌تواند از حقوق خصوصی بهره‌مند شود؛ اشخاص حقیقی به محض تولد دارای اهلیت تمتع تلقی می‌شوند. اهلیت استیفا نیز شایستگی فرد برای اجرای حقوق خود است.

در خصوص احراز اهلیت اشخاص برای انعقاد قراردادهای هوشمند باید گفت یکی از شرایط اساسی برای انعقاد قراردادهای هوشمند، تخصیص امضای دیجیتالی به افراد است.

از لحاظ عملی، این امضا قابلیت تخصیص به هر فرد دارا یا فاقد اهلیتی را دارد. توضیح تکمیلی آنکه، در قانون تجارت الکترونیکی مصوب 1382 امضاهای الکترونیکی به دو دسته امضای الکترونیکی ساده و مطمئن تقسیم شده‌اند.

با توجه به اینکه یکی از شرایط تحقق امضای الکترونیکی مطمئن مطابق بند ب ماده 10 این قانون، تشخیص هویت اشخاص می‌باشد، تجویز استفاده از این امضا به افراد نیز منوط به دارا بودن برخی شرایط از جمله اهلیت تمتع و استیفا است.

لازم به ذکر است در بسیاری از کشورها، پس از خدشه به اهلیت افراد برای انعقاد معامله، مجوز آن‌ها بر استفاده از امضای دیجیتالی نیز باطل می‌گردد و تحصیل مجدد مجوز، منوط به دارابودن مجدد شرایط تعیین شده است.

نکته‌ی بسیار مهمی که در این رابطه وجود دارد این است که برای انعقاد قرارداد هوشمند، استفاده از امضای الکترونیکی مطمئن لازم نبوده و تنها داشتن کلید عمومی و اختصاصی برای آن کافی است.

در واقع این امر که یکی از ارکان اصلی قرارداد هوشمند امضای الکترونیکی می‌باشد باعث نمی‌شود تنها افرادی که هویت و اهلیت آن‌ها احراز شده این قرارداد را منعقد کنند؛ بلکه صرف داشتن امضای دیجیتال مبتنی بر رمزنگاری متقارن کفایت می‌کند.

بخصوص اینکه استفاده از بلاک چین‌های بدون مجوز مانند بیت کوین و اتریوم بصورت ناشناس بوده و هر کاربر متصل به اینترنت بدون نیاز به دریافت تأیید یا مجوز، می‌تواند به این شبکه‌ها بپیوندد.

ذکر این نکته نیز ضروری است که اگرچه این نوع امضا، یک امضای الکترونیکی ساده است، اما با توجه به تعریف امضای الکترونیکی در قانون تجارت الکترونیکی قابل استناد می‌باشد.

با توجه به نکات بیان شده، صرف انعقاد قرارداد هوشمند با امضای دیجیتال، نشان‌دهنده‌ی اهلیت طرفین نبوده و برای احراز هویت و اطمینان از اهلیت داشتن طرفین می‌توان از روش دیگری مانند اوراکل‌ها بهره جست.

اوراکل‌  از یک API (درگاه) معتبر، اطلاعات لازم را دریافت و به قرارداد هوشمند انتقال می‌دهد.

در واقع اوراکل‌ها رابطی هستند که منابع اطلاعاتی که در خارج از قرارداد هوشمند وجود دارد را به این قرارداد متصل می‌کنند.

برای مثال می‌توان از سیستم‌های احراز هویت که در حال حاضر نیز در برخی از سامانه‌های کشور نیز انجام می‌شود، استفاده کرد تا شخص بتواند با کد تاییدیه‌ای که به تلفن همراه طرف مقابل ارسال می‌شود، نسبت به اهلیت او اطمینان پیدا کند.

قصد طرفین در قراردادهای هوشمند

انعقاد قرارداد هوشمند در بستر بلاک چینِ تحتِ نظارتِ هوشِ مصنوعی، خود بیانگر وجود قصد شخص از انعقاد قرارداد می باشد.

در واقع، انعقاد قرارداد و ایجاب و قبول با استفاده از امضای دیجیتال، ظهور در قصد طرفین بر تشکیل عقد دارد و در مواردی که اشخاص فاقد قصد می‌باشند، امکان اثبات بطلان قرارداد فراهم است.

مورد معامله در قراردادهای هوشمند و معلوم و معین بودن آن

مورد معامله به مال یا منفعتی گفته می‌شود که طرفین قرارداد انتظار دریافت آن را در معامله دارند. مال در حقوق ایران به چیزی گفته می‌شود که مفید بوده و قابلیت تملک و اختصاص یافتن به شخص معین را داشته باشد.

در قراردادهای هوشمند، غالباً ارزهای دیجیتال و توکن‌های دیجیتالی، به عنوان اموال دیجیتالی به جای پول نقد مورد استفاده قرار گرفته و نقل و انتقال آن در بستر بلاک چین به عنوان کالایی بهادار صورت می گیرد.

رمز ارزها مال بوده و همانگونه که پیش‌تر بیان گردید، ارزش آن‌ها تحت نوسانات مالی و فرآیند عرضه و تقاضا در بازارهای جهانی تعیین می‌گردد.

در قراردادهای هوشمند، توکن‌ها اموالی دیجیتالی هستند که می‌توانند نماینده یک کالای دیجیتالی یا مادی در فضای مجازی بوده و تصاحب آن، به منزله کسب مالکیت کالای مادی یا غیر مادی یا دارا بودن حقی بر آن می‌باشد.

در  رابطه با معلوم و معین بودن مورد معامله در قرارداد هوشمند باید گفت با توجه به مواد 190، 216، 342 و 351 قانون مدنی، مورد معامله باید معین بوده و مورد تردید میان چند چیز نباشد و همچنین باید معلوم بوده و بصورت مبهم تعیین نشود.

در قراردادهای هوشمند، اغلب ارزهای دیجیتال مورد معامله بوده و مانند قرارداد سنتی باید در قرارداد بصورت شفاف تعیین شوند. 

مشروعیت جهت معامله در قراردادهای هوشمند

ماده 217 قانون مدنی ایران در خصوص مشروعیت جهت معامله صرف تصریح بر جهت نامشروع را موجب بطلان معامله دانسته است.

در قراردادهای هوشمند نیز احراز چنین امری با توجه به انعقاد الکترونیکی معاملات امری ناممکن به نظر می‌رسد.

در هر حال اصل بر این است که جهت معامله مشروع بوده و در حال حاضر و با توجه به فناوری بلاک چین، بطلان قرارداد هوشمند در صورت احراز عدم مشروعیت جهت (همانند سایر جهات بطلان و عدم نفوذ) تنها در صورتی است که طرفین در قرارداد ساز و کار فنی انحلال آن را پیش‌بینی نمایند.

آیا مفاد قرارداد هوشمند باید اجرا شود؟

مطابق ماده 219 قانون مدنی عقودی که بر طبق قانون واقع شده باشد بین متعاملین و قائم مقام آنها لازم‌الاتباع است مگر این که به رضای طرفین اقاله یا به علت‌قانونی فسخ شود.

بنابراین، مفاد قرارداد همانند قانون برای طرفین لازم‌الاتباع است و طرفین ملتزم به انجام تعهداتی هستند که در قرارداد برعهده گرفته‌اند.

قراردادهای هوشمند نیز در راستای الزام‌آوری تعهدات، اجرای مفاد قرارداد را با جلوگیری از دخالت طرفین یا اشخاص ثالث، به ویژه زمانی که در پایگاه داده توزیع شده ثبت و ضبط می‌شود، اصولاً (و نه در فروض استثنائی که خارج از بحث است) تضمین می‌کند.

در واقع در یک قرارداد هوشمند، مکانیزم اجرای خودکار قرارداد که یکی از ویژگی‌های مهم این نوع قرارداد می‌باشد، اصولاً مفاد قرارداد را به خودی خود اجرا کرده و امکان توقف آن وجود ندارد.

در این قرارداد، پس از انعقاد و بررسی شرایط، سرمایه‌ها منتقل شده و تراکنش‌ها در پایگاه داده‌ی بلاک چین برای همیشه و بدون امکان تغییر ثبت‌ می‌شود.

نحوه‌ی درج شروط در قرارداد هوشمند و امکان تغییر آن‌ها چگونه است؟

در قراردادهای هوشمند یک شرط قراردادی که پیامد حقوقی مشخصی در صورت تحقق وقایع خاصی را به آن متصل می‌کند به عنوان قطعه کد برنامه رایانه‌ای در قرارداد هوشمند درج می‌گردد که رایانه به صورت خودکار، شرایط را بررسی و موجب ایجاد تغییراتی(پیامدهایی) می‌شود.

باید توجه داشت قرارداد هوشمند در حال حاضر تنها مطابق شروط از پیش تعیین شده توسط برنامه‌نویسان، کنترل و اجرا می‌شود و با توجه به ویژگی تغییرناپذیری بلاک‌چین برای اعمال تغییر شرایط در قراردادهای هوشمند، بهترین روش، استفاده از ساز و کار داده‌های خارجی یا اوراکل است.

برای مثال، اگر طرفین در یک قرارداد هوشمند واریز وجه مشخصی را در صورت وقوع اتفاق خاصی پیشبینی نمایند، قرارداد هوشمند نمی‌تواند به وقوع یا عدم وقوع آن اتفاق (که یک داده‌ی خارج از قرارداد محسوب می‌شود) دسترسی داشته باشد؛ بلکه برای تامین اطلاعات لازم باید به یک اوراکل متصل شود.

در این مثال، اوراکل اطلاعات مورد نیاز را که همان عدم وقوع اتفاق است به قرارداد هوشمند منتقل کرده و قرارداد هوشمند با توجه به این اطلاعات وجوه را برای مشروط‌له واریز نمی‌کند.

جمع‌بندی

در پایان باید اضافه کرد ابزارهای الکترونیکی، اینترنت و هوش مصنوعی فرصت‌های بدیع و قابل توجهی برای اشخاص در مسیر معملات تجاری فراهم ساخته است.

در واقع تجارت جهانی به سمت گسترش تکنولوژی در انجام مبادلات تجاری رهسپار شده و استفاده از ابزارهای الکترونیکی در انجام مبادلات تجاری، جایگزین ابزارهای غیر الکترونیکی شده است.

امروزه با بوجود آمدن فناوری رمزنگاری داده‌ای، جدیدترین ابزارهای الکترونیکی بکار رفته در کشورهای توسعه‌یافته جهان بسترهای نامتمرکز و قراردادهای هوشمند هستند. قراردادهای هوشمند قراردادهایی هستند که تحت نظارت هوش مصنوعی در بستر بلاک چین منعقد می‌شوند.

در نظام حقوقی ایران به جهت عدم وجود قوانین خاص در جهت اعتبار سنجی این قراردادها، تشخیص این موضوع مطابق با قواعد عمومی قراردادها صورت می‌پذیرد، امری که در این مقاله به آن پرداخته شد.

باید توجه داشت که به کارگیری قراردادهای هوشمند در روابط تجاری نیازمند آگاهی بخشی در خصوص نحوه استفاده از آن بوده و صرف آشنایی با ماهیت و نحوه‌ی انجام آن، نمی‌تواند صحت و اعتبار آن را تضمین نماید.

به همین خاطر بهتر است جهت بررسی بیشتر این نوع قرارداد، با متخصص این حوزه یا وکیلی مجرب در حوزه فناوری اطلاعات مشورت شود.

سوالات متداول

نویسنده: زهرا داودی