از آنجایی که بازاریابی محصولات از طریق اینفلوئنسرهای فضای مجازی، امری نسبتاً نوپدید محسوب می‌شود، بسیاری از صاحبان کسبوکار و همچنین اینفلوئنسر‌ها، در مورد جزئیات و نحوه انعقاد این‌گونه قرارداد‌ها اطلاعات کافی ندارند.
بایستی بدانید که جنبه‌های حقوقی تنظیم این قرارداد‌ها در کنار سایر جنبه‌های آن از اهمیت بسزایی برخوردار است. این اهمیت از آنجا ناشی می‌شود که اصولا در هر مراوده‌ی دوطرفه، بایستی تعهدات و وظایف هر دو طرف، به طور واضح و بدون هیچ ابهامی مشخص باشد.
این شفافیت و حصول اطمینان از همکاری موثر میان طرفین، جز با تنظیم یک قرارداد جامع که تمام جنبه‌های همکاری را پوشش داده باشد، ممکن نیست.
در این مطلب خواهیم کوشید تا ضمن بررسی جوانب مختلف قرارداد‌های تبلیغاتی اینفلوئنسر‌ها، نسبت به ارائه‌ی راهکارهای عملی جهت سهولت هرچه بیشتر در تنظیم قرارداد نیز اقدام کنیم.
چرا برای تبلیغات توسط اینفلوئنسر‌ها، نیاز به یک قرارداد کتبی داریم؟
همان‌طور که در مقدمه‌ی مطلب نیز ذکر شد وجود یک قرارداد کتبی و کامل، خیال طرفین را تا حد زیادی بابت شفافیت در تعهدات طرفین و نیز همکاری موثر راحت می‌کند. اگر بخواهیم در این خصوص بیشتر صحبت کنیم، می‌توان دلایل انعقاد قرارداد کتبی را به دو دسته‌ی دلایل قانونی و دلایل عملی تقسیم‌بندی کرد که در ادامه در مورد هر یک صحبت خواهد شد.
یک) دلایل قانونی:
وجود یک قرارداد کتبی علاوه بر اینکه موجب ایجاد اطمینان خاطر برای طرفین می‌شود، در صورت بروز اختلاف میان طرفین و طرح دعوی در محاکم، می‌تواند مستند و مدرک خوبی برای اثبات ادعا‌ها در دادگاه باشد.
به عنوان مثال ممکن است در جریان یک همکاری میان اینفلوئنسر و یک برند تجاری، در مورد تعداد پست‌هایی که بایستی به تبلیغات محصولات اختصاص پیدا کند اختلاف ایجاد شود.
در اینجا اگر توافقات به صورت شفاهی باشد، اثبات ادعا توسط هر یک از طرفین بسیار دشوار است. ناگفته پیداست که وجود یک قرارداد کتبی می‌تواند تا حد بسیار زیادی محاکم را نسبت به ماهیت توافقات، کشف حقیقت، صدور حکم مقتضی در موارد وجود اختلاف رهنمون کند.
دو) دلایل عملی:
تقریبا تمام افراد حرفه‌ای، همکاری‌های دوجانبه یا چند جانبه را در قالب قراردادی مکتوب منعقد می‌کنند.
دلیل این امر آن است که طرفین باید در مورد تمام مفاد قراردادی به طور دقیق آگاه باشند.
به عنوان مثال نحوه‌ی پرداخت دستمزد، مهلت ارائه‌ی کار، مدت زمان همکاری، شرایط فسخ، نحوه حل اختلافات و بسیاری موارد دیگر همگی از جمله شروطی هستند که بایستی در مورد آن تعیین تکلیف شود.
ضمن اینکه در توافقات شفاهی همیشه ممکن است مذاکره بر سر تعیین مفاد بخشی از قرارداد، مورد غفلت قرار گیرد و همین امر ممکن است سبب وجود ابهام در قرارداد شود و همکاری طرفین در آینده دچار چالش گردد.
قرارداد‌های تبلیغاتی اینفلوئنسر‌ها، شامل چه قسمت‌هایی است؟
بسیاری علاقه دارند تا قرارداد‌ها را در یک صفحه و به خلاصه‌ترین شکل ممکن تنظیم نمایند.
به یاد داشته باشید که اگرچه تنظیم قرارداد‌ها به شکل خلاصه به طرز قابل توجهی در زمان صرفه‌جویی می‌کند اما از سوی دیگر به همان اندازه ریسک بروز اختلافات را نیز بالاتر می‌برد.
لذا در وهله اول لازم است با توجه به اهمیت همکاری، نسبت به تنظیم یک قرارداد کامل و جامع که حاوی تمام شروط مورد نیاز است اقدام نمایید.
پس از شروع به تنظیم قرارداد ممکن است این سوال پیش بیاید که یک قرارداد کامل، شامل چه بخش‌هایی می‌شود؟ در اینجا قصد داریم تا قسمت‌های اساسی که حتما بایستی در هنگام مذاکرات قراردادی درنظر داشته باشید را مرور کنیم.
یک) تعیین محدوده‌ی دقیق تعهدات طرفین
از آنجایی که به موجب قرارداد، اینفلوئنسر متعهد می‌شود تا تعدادی پست در شبکه‌های اجتماعی منتشر کند و برند و محصولات خاصی را تبلیغ نماید، بایستی نحوه و کیفیت انجام این تبلیغات به طور کامل مشخص باشد.
به عنوان مثال در صورتی که قصد سفارش تبلیغات به اینفلوئنسری در بستر اینستاگرام دارید، جزئیاتی از قبیل مدت زمان پست یا استوری، تعداد پست‌های تبلیغی، فاصله زمانی میان هر یک از پست‌ها، مدت زمان حضور اینفلوئنسر‌ها به صورت فیزیکی در پست‌های تبلیغی و مواردی از این دست به صورت کامل و بدون ابهام مشخص شود.
همچنین در صورتی که از محتوای تولیدی در سایت با شبکه‌ی اجتماعی دیگری نیز قرار است استفاده شود، این امر نیز در مفاد قرارداد ذکر شود.
شرایط و نحوه‌ی پرداخت دستمزد نیز که به عنوان مهم‌ترین تعهد صاحب برند تجاری محسوب می‌شود، بایستی در قرارداد ذکر شود.
نحوه‌ی پرداخت ممکن است درصدی به عنوان پیش‌پرداخت باشد و به مرور و با تکمیل کار، نسبت به پرداخت مابقی مبلغ اقدام شود و یا پرداخت و تسویه حساب به طور کامل پیش و یا پس از قرارداد انجام بگیرد.
دو) مدت زمان قرارداد:
تعیین مدت برای قرارداد از جمله مهم‌ترین شروطی است که باید درنظر گرفته شود. تعیین مدت قرارداد از این جهت دارای اهمیت است که بازه‌ی زمانی همکاری میان طرفین را مشخص می‌کند.
به طور مثال ممکن است در قرارداد ذکر شود که اینفلوئنسر متعهد است تا مدت زمان شش ماه هر هفته دو استوری و یک پست حاوی تبلیغ را در صفحهی خود منتشر کند.
بدیهی است که پس از پایان مدت قرارداد و انجام صحیح تعهدات، طرفین در صورت تمایل می‌توانند نسبت به تمدید قرارداد یا قطع همکاری تصمیم بگیرند.
سه) حق فسخ در قرارداد:
هرچند که در قرارداد‌ها طرفین به قصد ایجاد یک همکاری موثر اقدام به امضای قرارداد می‌کنند، اما گاهی ممکن است شرایط همکاری به درستی پیش نرود و هر یک از طرفین بخواهد تا رابطه‌ی قراردادی را به اتمام برساند.
به یاد داشته باشید که مطابق با اصلی که به اصل الزام آور بودن عقود مشهور است، اصولا قرارداد‌ها، تا زمانی که تعهدات مندرج در آن به صورت کامل اجرا نشده‌اند، قابل فسخ نیستند.
برای درک بهتر کاربرد درج اختیار فسخ در قرارداد، شرایطی را تصور کنید که تبلیغات انجام شده در افزایش فروش برند تجاری موثر نبوده و کارفرما از بازخورد تبلیغات راضی نیست. در چنین شرایطی در صورتی که در قرارداد حق فسخ پیش‌بینی شده باشد کارفرما می‌تواند به راحتی قرارداد را خاتمه ببخشد. البته می‌توان با درج شرطی در قرارداد، برای فسخ پیش از موعد، جریمه‌ای مقرر کرد تا از اعمال بی‌مورد و سلیقه‌ای این حق، جلوگیری کرد.
همچنین در مواردی که مبلغ دستمزد تبلیغات به طور کامل و مطابق موعد تعیین شده در قرارداد به اینفلوئنسر پرداخت نمی‌شود، می‌توان به موجب شرطی حق فسخ قرارداد را برای اینفلوئنسر محفوظ داشت.
چهار) درج شرط فورس‌ماژور در قرارداد
بروز شرایط خاص و پیش‌بینی نشده همواره ممکن است حیات یک قراداد و ادامه همکاری میان طرفین را با چالش مواجه نماید. هر چند در قانون، شرایطی جهت سنجش یک رخداد به عنوان فورس‌ماژور پیش‌بینی شده، اما بهتر است طرفین در مورد مصداق وقایعی که از نظر ایشان فورس‌ماژور محسوب می‌شود تعیین تکلیف نمایند.
به عنوان مثال بروز بیماری خفیف یا سفر پیش‌بینی نشده ممکن است از نظر طرفین فورس‌ماژور محسوب شده و در مفاد قرارداد ذکر شود.
همچنین تکلیف تعهدات مندرج قرارداد در صورت بروز فورس‌ماژور نیز از دیگر شرایطی است که باید در مورد آن مفادی در قرارداد پیش‌بینی شود.
به طور مثال ممکن است در قرارداد این‌طور ذکر شود که در صورت بروز فورس‌ماژور، مدت زمان قرارداد به طور خودکار تا میزان مدتی که همکاری طرفین به این علت متوقف شده است، تمدید شود.
پنج) تولید محتوا
در تبلیغاتی که در بستر شبکه‌های اجتماعی همچون توییتر، تلگرام، اینستاگرام و… انجام می‌شود، محتوایی که برای تبلیغات استفاده می‌شود ممکن است از سوی صاحب برند یا خود اینفلوئنسر تامین شود.
برخی از صاحبان کسبوکار، ترجیح می‌دهند محتوایی که توسط خودشان تهیه شده در صفحهی اینفلوئنسر قرار داده شود. از سوی دیگر برخی دیگر نیز از خود اینفلوئنسر می‌خواهند تا با قرار گرفتن جلوی دوربین، نسبت به تبلیغات محصول اقدام کند.
هر کدام از دو رویکرد فوق سبب می‌شود تا وظیفه‌ی تولید محتوا بر دوش کارفرما یا اینفلوئنسر باشد. لذا لازم است تا در زمان تنظیم قرارداد، نسبت به تعیین شخص یا اشخاصی که وظیفه‌ی تولید محتوا را دارند اقدام نمایید.
شش) اختصاصی بودن همکاری
برای برخی از صاحبان کسبوکار مهم است تا در زمانی که با یک اینفلوئنسر همکاری دارند، آن شخص به طور موازی با سایر رقبای تجاری وی همکاری نداشته باشد.
وجود همکاری موازی سبب می‌شود تا صاحبان برند نسبت به تاثیرگذاری تبلیغات دچار تردید شوند. لذا در صورتی که مایل هستید در مدت همکاری یا تا مدت معقول و مشخصی پس از پایان همکاری، اینفلوئنسر نسبت به همکاری با سایر برند‌های رقیب و مشابه اقدام نکند، می‌توانید چنین شرطی در قرارداد بگنجانید.
همچنین در برخی موارد نیز این امر برای کارفرما اهمیت دارد که اینفلوئنسر در گذشته با برند‌های رقیب همکاری نداشته باشد. در این صورت می‌توانید در قرارداد بندی قرار دهید تا به موجب آن اظهارات اینفلوئنسر در مورد عدم همکاری با برند‌های مشابه مستند شده و در صورت اثبات خلاف اظهارات نیز موظف به پرداخت جریمه باشد.
هفت) تعیین وجه التزام
همیشه در قرارداد‌ها این امکان وجود دارد که یکی از طرفین به هر دلیلی و علی‌رغم توانایی در انجام تعهدات، نسبت به ایفای تعهدات خود اقدام نکند.
در چنین شرایطی وجود وجه التزام بسیار کمک کننده است. وجه التزام مبلغ مشخصی است که در صورت عدم ایفای تعهدات در موعد مقرر، بایستی به طرف دیگر به عنوان جریمه پرداخت شود.
به عنوان مثال ممکن است کارفرما علی رغم انجام تعهدات از سوی اینفلوئنسر، اقدام به پرداخت دستمزد نکند یا اینفلوئنسر از ایفای تعهدات خود سر باز‌زند. در مثال‌هایی که ذکر شد، در صورت تعیین وجه التزام، می‌توان طرف دیگر را ملزم به پرداخت خسارت تعیینی در قرارداد کرد.
از آنجایی که وجه التزام قالبا مبلغ قابل توجهی است که بایستی به طرف دیگر پرداخت شود. وجود چنین ضمانت اجرایی، سبب می‌شود تا طرفین در انجام تعهدات خود جدی‌تر عمل کنند و از نقض احتمالی قرارداد تا حد زیادی جلوگیری شود.
هفت) حق تایید محتوا پیش از انتشار
در مواردی که تولید محتوا بر عهده‌ی اینفلوئنسر قرار می‌گیرد بسیار مهم است تا تبلیغات صورت گرفته با خط مشی و رویکرد صاحبان کسبوکار منطبق باشد.
در صورتی که در قرارداد شرطی برای تایید محتوا پیش از انتشار آن درج شده باشد، کارفرما حق خواهد داشت تا نسبت به بازبینی و ارائه‌ی نظر در مورد محتوای تبلیغ اقدام نماید.
این امر سبب می‌شود تا خیال صاحبان کسبوکار در خصوص انطباق محتوای تولیدی شده با انتظاراتی که دارند، تا حد زیادی آسوده باشد.
هشت) شرط عدم افشا
در بسیاری از تعاملاتی که به موجب آن طرفین در مورد اسرار تجاری یکدیگر مطلع می‌شوند، در قرارداد‌ها شرطی گنجانده می‌شود تا اطلاعات به دست آمده از طریق تعاملات مربوطه، نبایستی افشا شوند.
به عنوان مثال ممکن است کارفرما اطلاعاتی در خصوص میزان تولید، چشم‌انداز تجاری و دیگر موارد در اختیار اینفلوئنسر قرار دهد. در چنین مواردی بهتر است جهت حفاظت هرچه بیشتر از اطلاعات، شرطی در خصوص عدم افشای این اسرار گنجانده شده و همچنین با درج وجه التزام، نسبت به حصول اطمینان هرچه بیشتر در خصوص عدم افشا، اقدام کرد.
نه) شرط مربوط به نحوه حل و فصل دعاوی از طریق داوری
به یاد داشته باشید که محاکم عمومی اصولا حق رسیدگی به کلیه‌ی دعاوی و ترافعات میان اشخاص را دارا می‌باشند. رسیدگی در محاکم وقت‌گیر و غیرتخصصی است و همواره ممکن است علی‌رغم طی گذشت مدت زمان زیاد، پرونده به نتیجه‌ی مطلوب نرسد.
امروزه با استفاده از نهاد داوری می‌توان تا حد بسیار زیادی معایب رسیدگی در دادگاه‌ها را مرتفع کرد. رسیدگی داوری علاوه بر سرعت، تخصصی است. از این رو بهتر است تا در زمان انعقاد قرارداد نسبت به درج شرط داوری جهت رسیدگی به اختلافات اقدام نمایید. احکام داوری به لحاظ اعتبار درست همانند احکام دادگاه‌ها بوده و با کمترین تشریفات قابل اجراست.
ده) خسارات وارده به اینفلوئنسر به جهت تبلیغات
در همکاری میان طرفین همیشه ممکن است به واسطه اموری همچون عدم دریافت مجوز قانونی از سوی کارفرما، شخص اینفلوئنسر دچار مشکلاتی شود. به طور مثال ممکن است پلیس فتا یا دادسرای جرایم رایانه‌ای، نسبت به احضار اینفلوئنسر و اخذ توضیحات از وی بابت تبلیغات محصولات بدون مجوز را نمایند.
در وهله‌ی اول بایستی از تبلیغات افرادی که آشکارا کسب‌و‌کار‌های غیرقانونی را اداره می‌کنند خودداری کنید. به طور مثال تبلیغ کسب‌وکار‌هایی که محتوای شرط‌بندی یا فروش محصولات مکمل و دارویی غیرمجاز را دارند، باعث مسولیت کیفری برای تبلیغ‌کننده است و بایستی به طور جدی از آن فاصله گرفت، هرچند که صاحبان این نوع کسب‌وکار‌ها، پیشنهادات مالی بسیار وسوسه کننده‌ای جهت تبلیغات ارائه می‌کنند.
در صورتی که مجوز‌های کارفرما را برای تولید و فروش محصولات بررسی کردید، همچنان این امکان وجود دارد که به واسطه‌ی شکایات کیفری یا دعاوی مدنی، ادعا‌هایی علیه اینفلوئنسر مطرح شود و نیاز به ارائه‌ی توضیحات در دادسرا یا دادگاه باشد.
ناگفته پیداست که حضور در دادگاه نیازمند اخذ وکیل مجرب و در برخی موارد حمل‌ونقل تا مسافت‌هایی دور است. بدین‌جهت بهتر است تا در قرارداد شرطی گنجانده شود تا در صورت بروز مسائل حقوقی در مورد تبلیغات صورت گرفته، کارفرما موظف باشد تا هزینه‌های مربوط به آن را تقبل نماید.
یازده) مالکیت معنوی محتوا
به یاد داشته باشید که آثاری همچون فیلم، موسیقی، عکس و… توسط قانون مورد حمایت قرار گرفته‌اند. حمایت قانونی از این آثار به این معناست که هیچ‌فردی جز صاحب اثر نمی‌تواند بدون کسب اجازه از صاحب قانونی آن، از اثر استفاده کند یا آن را بازتولید (کپی) کند.
در مورد محتوایی که کارفرما شخصا در اختیار اینفلوئنسر قرار می‌دهد، مالکیت معنوی محتوا اصولا متعلق به کارفرماست یا به نحوی اجازه‌ی استفاده از اثر را از صاحب آن گرفته است.
در مورد محتوا‌هایی که اینفلوئنسر نیز تولید می‌کند نیز مطابق با قانون حمایت و مولفین و منصفین، به دلیل اینکه این آثار با سفارش شخص دیگری (کارفرما) تولید شده‌اند، متعلق به کارفرما هستند. البته می‌توان خلاف این امر را نیز در قرارداد تصریح کرد.
به عنوان مثال در بندی ذکر شود علی‌رغم اینکه آثار تولیدی به سفارش کارفرما هستند، مالکیت معنوی آن به طور کامل، یا به صورت مشاع و درصدی میان طرفین تقسیم شود. هرچند که کارفرماها عموما مایل به کسب تمامی حقوق معنوی اثر به طور کامل هستند.
دوازده) حق استفاده مجدد از محتوا
همزمان که اینفلوئنسر برای یک برند تبلیغ می‌کند، ممکن است کارفرما مایل باشد تا از محتوای تولید شده در اماکن دیگر همچون پوستر‌ها یا بیلبورد‌ها نیز استفاده نماید. این امر به دلیل اینکه به کارفرما اجازه می‌دهد تا از محتوای تولیدی به طور نامحدود و در هر پلتفرمی استفاده شود، از نظر برخی اینفلوئنسر‌ها مطلوب نیست. از سوی دیگر نیز کارفرما علاقه دارد تا حد ممکن، از محتوای تولیدی بهره ببرد. این تعارض منافع در میزان استفاده از محتوا بایستی سبب می‌شود تا طرفین در مرحله‌ی مذاکرات قراردادی نسبت به تعیین تکلیف در این خصوص اقدام نمایند.
سیزده) حق استفاده از برند تجاری و درج در رزومه
برند‌های تجاری و علائم ثبت شده‌ی تجاری، به دلیل حسن شهرت و شناخت مردم از آن‌ها به واسطه‌ی محصولات، بعضا دارای ارزش زیادی است.
همچنین حق استفاده از علامت تجاری توسط صاحب آن در قانون به رسمیت شناخته شده است. این امر بدین معناست که هر شخصی بخواهد به هر نحو در فضای حقیقی یا مجازی از علامت تجاری و برند استفاده نماید، بایستی از صاحب قانونی آن کسب اجازه نماید.
در تبلیغاتی که توسط اینفلوئنسر‌ها نیز صورت می‌گیرد بعضا لازم است تا اجازه‌ی استفاده از علامت تجاری برای تبلیغات توسط کارفرما به اینفلوئنسر اعطا شود.
این اجازه‌ی استفاده بایستی با تعیین دقیق نحوه‌ی استفاده و دفعات مجاز استفاده باشد تا طرفین به طور کامل از چگونگی استفاده از علامت تجاری آگاه باشند.
اجازه جهت استفاده از علامت تجاری می‌تواند در متن قرارداد اصلی یا در صورت مفصل بودن مفاد آن، در ضمایم قرارداد درج گردد1.
ج) آیا درآمد اینفلوئنسرهای فضای مجازی شامل مالیات است؟
مطابق با آخرین قانون تصویب شده در مجلس شورای اسلامی، اشخاصی که بیش از پانصدهزار دنبال‌کننده (فالوور) در شبکه‌های اجتماعی دارند، موظف هستند تا از طریق خوداظهاری، میزان درآمد خود را به سازمان امور مالیاتی کشور اعلام نمایند و مالیات بپردازند. پس اشخاصی که کمتر از پانصدهزار دنبال‌کننده دارند، هم‌اکنون وظیفه‌ای بابت پرداخت مالیات بابت تبلیغات ندارند.
د) آیا قرارداد‌های از پیش آماده شده گزینه‌ی مناسبی هستند؟
با انجام جستجوی ساده در سطح اینترنت می‌توانید به ده‌ها نمونه قرارداد تبلیغاتی دسترسی پیدا کنید. توجه داشته باشید که این قرارداد‌ها علی‌رغم اینکه حاوی شروط نمونه و پرکاربرد هستند، اما عموما تمام جنبه‌های همکاری را پوشش نمی‌دهند.
این امر از این روست که در هر قرارداد، طرفین انتظارات و نیاز‌های متفاوتی و بخصوصی دارند که بایستی با توجه به تمام این انتظارات، نسبت به تنظیم قراردادی که متناسب با نیاز‌های طرفین باشد اقدام کرد. پس بهتر است پیش از استفاده از نمونه قرارداد‌های آماده، نسبت به اخذ مشاوره‌ی حقوقی و متناسب سازی قرارداد اقدام نمایید.
همان‌طور که در این مطلب مشاهده شد، قرارداد‌های تبلیغاتی در بستر شبکه‌های اجتماعی، دارای جنبه‌های گوناگون و مختلفی است که بی‌توجهی به هر یک ممکن است رابطه‌ی قراردادی را با چالش‌های جدی مواجه کند. لذا لازم است تا پیش از انعقاد قرارداد، نسبت به بررسی تمام جوانب و مشورت با حقوق‌دانان خبره و مسلط در حوزه‌ی قرارداد‌ها اقدام نمایید.
2 پاسخ
متنی که آماده کردم که بلاگر تو استوری بگه بیشترش رو نگفت و لنز دوربین کثیف بود و فیلم بی‌کیفیت. ۷ محصول ارسال کردم ۲۵۰ بابت ارسال هزینه کردم هر چی گفتم ۳ تا رو بیشتر نپوشید.. کار مانتو بلند فرستادم گفت الان کوتاه مده بلند رو نپوشید. قبل تبلیغ من عکس کف پاشون و تو ارایشگاه گذاشتن و من فکر میکنم همین باعث شد که مردم استوریشون رو رد کنن نبینن و من بازخورد خیلی پایین گرفتم از این تبلیغ ۱۰/۵۰۰ هم هزینه کردم.
با سلام. قبول تبلیغات به معنای تضمین بازخورد نمی‌باشد. در صورتی که شخص در قرارداد تبلیغات یا توافقات اولیه به این موضوع که تبلیغات به روش خود شخص انجام می‌گیرد اشاره کرده باشد تخلفی مرتکب نشده اما اگر تعهد به انجام تبلیغات با ارائه تمامی محصولات شما یا روش مشخصی شده باشد، می‌تواند به علت انجام ناقص تعهد مسئله‌تان را از طریق قضایی پیگیری نمایید. البته پیگیری قضایی زمانبر و هزینه‌بردار بوده و نیازمند ارائه ادله و مدارک جهت اثبات ادعا می‌باشد.