محیط کسب‌و‌کار به طور شگفت‌انگیزی تغییر کرده و بر روی فناوری اطلاعات، زیرساخت‌های تجارت الکترونیک، نرم افزارها، برندها، حق اختراع‌ها، تحقیقات و نوآوری‌ها و … که همگی از دارایی‌های نامشهود و سرمایه‌های فکری هستند تمرکز کرده است.
در این نوع اقتصاد به جای کالا و محصولات فیزیکی، دانش و فناوری عرضه شده و به اختراعات نوآورانه تبدیل می‌گردد.
شرکتهای دانش بنیان با تبدیل دانش و ایدههای نو به کالا و محصولات تجاری به توسعه زیر ساخت‌های اقتصادی کشور کمک شایانی نموده و بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
امروزه موسسین و هم‌بنیان‌گذاران زیادی تصمیم به ایجاد شرکت و ادامه‌ی فعالیت خود به عنوان یک شرکت دانش بنیان دارند که داشتن اطلاعات حقوقی جامع که آن‌ها را در این مسیر یاری کند بسیار راه‌گشا می‌باشد.
برای دریافت مشاوره دقیق همین الان وقت مشاوره رزرو کن
به همین خاطر، این مقاله را به پاسخ به این سوال که چگونه شرکت دانش بنیان شویم اختصاص داده و شرایط ایجاد شرکت دانش بنیان را بیان کردیم.
تعریف شرکت دانش بنیان
شرکت دانش بنیان یک شخصیت حقوقی است که بر مبنای دانش اعم از تولید دانش و یا استفاده موثر از آن جهت تولید محصولات دانش بنیان ایجاد می‌گردد.
در تعریف دیگر، شرکت دانش بنیان شرکت یا موسسه‌ای است که در راستای تولید و جذب دانش تجاری تشکیل شده و علاوه بر تجاریسازی ایده‌ها به تولید ایده‌ی تجاری نیز مبادرت ورزیده و در راستای گسترش اقتصاد دانش بنیان فعالیت می‌کند.
در این شرکتها، بخش بزرگی از نیروی انسانی را افرادی با توان علمی و تخصصی بالا تشکیل می‌دهند که تمرکز آن‌ها بر توسعه و بهرهبرداری تجاری از یک ایده‌ی خلاقانه و نوآورانه و بر پایه یک دانش فنی و فناوری توسعه‌یافته است.
ماده 1 قانون حمایت از شرکتها و موسسات دانش بنیان و تجاری سازی نوآوری‌ها و اختراعات مصوب 1389 شرکتهای دانش بنیان را اینگونه تعریف می‌کند:
“شرکت یا موسسه‌ی دانش بنیان، شرکت یا موسسه‌ی خصوصی یا تعاونی است که به منظور هم‌افزایی علم و ثروت، توسعه‌ی اقتصاد دانش‌محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی شامل گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری و تجاریسازی نتایج تحقیق و توسعه شامل طراحی و تولید کالا و خدمات در حوزه‌ی فناوری‌های برتر و با ارزش افزوده‌ی فراوان به ویژه در حوزه‌ی نرم‌افزارهای مربوط تشکیل می‌شود.”
با‌توجه به ویژگی‌های مختلف شرکتهای دانش بنیان می‌توان گفت این شرکتها بر مدار ایده‌محوری شکل گرفته و فعالیت می‌کنند و به دنبال تجاریسازی این ایده‌ها و در واقع تبدیل آن‌ها به محصول و خدمتی نوین هستند.
لزوم غیردولتی بودن شرکت دانش بنیان
با توجه به این که طبق ماده 1 قانون حمایت از شرکتها و موسسات دانش بنیان و تجاریسازی نوآوری‌ها و اختراعات، این شرکتها و موسسات میتوانند صرفاً در دو قالب شرکت خصوصی و تعاونی تأسیس شده و فعالیت نمایند و تنها محدودیت در خصوص ساختار و قالب قانونی شرکتهای دانش بنیان، لزوم غیردولتی و غیرعمومی بودن آن‌ها است.
بنابراین شرکت عمومی و دولتی، نمی‌تواند به عنوان شرکت دانش بنیان شناخته شود.
به همین دلیل، تبصره ماده 19 قانون مذکور تصریح نموده است که:
“شرکتهای دولتی، مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی و نیز شرکتها و مؤسساتی که بیش از پنجاه درصد از مالکیت آن‌ها متعلق به شرکتهای دولتی و مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی باشد، مشمول حمایت‌های این قانون نیستند.”
لازم به ذکر است شرکتها و موسسات دانش بنیان میتوانند در قالب‌های تجاری و غیرتجاری تشکیل شوند و از این حیث الزام یا محدودیتی وجود ندارد.
برای مشاهده مطالب بیشتر اینستاگرام مارا دنبال کنید:
شرایط تاسیس شرکتهای دانش بنیان
با توجه به الزامات قانون حمایت از شرکتها و موسسات دانش بنیان و نیز احکام آیین‌نامه تشخیص صلاحیت شرکتها و موسسات دانش بنیان مصوب 1391، برای تاسیس شرکت دانش بنیان شرط ابتدایی ویژه‌ای وجود ندارد.
در واقع در این قانون و آیین‌نامه، برای تاسیس و ثبت شرکتهای دانش بنیان، شرط ویژه‌ای مثل لزوم وجود آورده فکری و سرمایه دانشی پیشبینی نشده است.
بنابراین احراز دانش بنیان بودن ِیک شرکت، منوط به بررسی اساسنامه شرکت و مهمتر از آن، عملکرد واقعی‌شرکت است که طی فرآیند اجرایی خاصی صورت می‌گیر.
ماده 3 آیین‌نامه اجرایی این قانون و اصلاحات و الحاقات آن، به منظور تدوین حوزه‌های فعالیت‌های دانش بنیان و معیارهای تشخیص مصادیق شرکتها و موسسات دانش بنیان، تشکیل کارگروهی را زیر‌نظر رییس شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری پیشبینی کرده است.
این کارگروه که به “کارگروه ارزیابی و تشخیص صلاحیت شرکتها و موسسات دانش بنیان” موسوم است، مسئول احراز دانش‌بنیان بودن شرکتها و موسسات متقاضی است.
این کارگروه طبق تبصره 3 ماده 3 آیین‌نامه اجرایی قانون، برای بررسی صلاحیت شرکتها و موسسات متقاضی، از زمان تشکیل پرونده حداکثر دو ماه مهلت دارد.
ضمن اینکه فرآیند ارزیابی‌شرکت‌ها و موسسات متقاضی، مستلزم پرداخت هیچ هزینه‌ای نیست.
طبق ماده 4 آیین‌نامه تشخیص صلاحیت شرکتها و موسسات دانش بنیان، بعد از این که شرکتهای متقاضی نسبت به ورود اطلاعات خود در سامانه اقدام کردند، دبیرخانه کارگروه، این اطلاعات را برای کارگزاران مربوطه ارسال می‌کند و با قید مهلت مشخص، نتایج بررسی‌ها را از آن‌ها اخذ کرده و سپس موضوع را به کارگروه (یا کمیته کارشناسی) ارجاع می‌دهد.
با نهایی شدن این بررسی‌ها، دبیرخانه کارگروه، نتیجه را به شرکت متقاضی اعلام خواهد کرد.
در صورت تایید، شرکت متقاضی برای مدت 2 سال شرکت دانش بنیان محسوب خواهد شد و مکلف است که در این بازه زمانی، فرآیند رتبه‌بندی شرکت خود را بر اساس معیارها و فرایند رتبه‌بندی مصوب کارگروه به پایان برساند.
اما اگر شرکت متقاضی نتواند در مدت 2 سال پس از تأیید دانش بنیان بودن، رتبه‌بندی خود را به سرانجام برساند، و یا در صورت عدول از شرایط مندرج در این آیین‌نامه در هر زمان، دانش بنیان بودن شرکت ملغی شده و موضوع کان لم یکن تلقی‌خواهد شد.
بنابراین، برای تشخیص دانش بنیان بودن شرکتهای متقاضی لازم است که معیارها و شاخص‌هایی وجود داشته باشد. در این خصوص ماده 2 آیین‌نامه تشخیص صلاحیت شرکتها و موسسات دانش بنیان شاخص‌های تشخیص شرکتهای دانش بنیان را به دو دسته شاخص‌های عمومی و اختصاصی تقسیم کرده است. شرکتهای متقاضی باید علاوه بر شاخص‌های عمومی، شرایط مشخص شده در یکی از سه دسته شاخص‌های اختصاصی را نیز داشته باشند.
برای دریافت مشاوره دقیق همین الان وقت مشاوره رزرو کن
شاخص‌های عمومی و اختصاصی به شرح زیر قابل دسته‌بندی هستند:
1- شرایط عمومی
1- حداقل دو سوم از اعضای هیأت مدیره شرکت، حداقل دو مورد از شرایط سه‌گانه ذیل را دارا باشند:
- حداقل دارای مدرک کارشناسی باشند؛
- حداقل دارای 3 سال سابقه فعالیت کاری یا علمی در حوزه موضوع فعالیت شرکت و یا سابقه مدیریتی مربوط داشته باشند؛
- حداقل یک اختراع ثبت‌شده ارزیابی شده داخلی یا یک اختراع بین‌المللی مرتبط با حوزه کاری شرکت داشته باشند.
2- حداقل یک دوم از درآمد شرکت در یک سال مالی گذشته شرکت، حاصل فروش فناوری، کالا و یا خدمات دانش بنیان (شامل خدمات تحقیق و توسعه و طراحی مهندسی مرتبط با فهرست کالاهای دانش بنیان و خدمات تخصصی دانش بنیان) آن شرکت از طریق انعقاد قرارداد بوده باشد.
3- حداقل 3 نفر از کارکنان تمام وقت شرکت، دارای حداقل 6 ماه سابقه بیمه پرداختی باشند.
2- شرایط اختصاصی
با توجه به اینکه شرکت ها و مؤسسات دانش بنیان، ممکن است با محوریت تولید کالاهای دانش بنیان، تحقیق و توسعه و خدمات طراحی مهندسی و یا ارائه خدمات تخصصی دانش بنیان ایجاد شوند، شرکت متقاضی با توجه به نوع خود باید علاوه بر دارا بودن شاخص‌های عمومی، واجد شرایط اختصاصی موضوع شرکت خود نیز باشد:
1- شرکتهای تولیدکننده کالاهای دانش بنیان
1- شرکت باید تولیدکننده کالا یا کالاهای دانش بنیان مطابق «فهرست کالاهای دانش بنیان» مصوب کارگروه باشد که در دو سال گذشته آن‌ها را در قالب کالاهای جدید یا ارتقاء یافته به بازار عرضه کرده و دانش فنی آن را بواسطه انتقال یا ایجاد دانش فنی، از طریق فعالیت‌های تحقیق و توسعه، نهادینه و بومی‌سازی کرده باشد.
2-نسبت نیروی انسانی تمام‌وقت در بخش‌های غیرپشتیبانی شرکت با درجه کارشناسی و بالاترِ فعال در بخش‌های مرتبط با تولید کالاهای دانش بنیان شرکت، به کل کارکنان تمام وقت، حداقل 30 درصد باشد.
3- شرکت دارای عملکرد تحقیق و توسعه فعال، با هزینه‌کرد تحقیق و توسعه حداقل معادل 7 درصد فروش سالیانه شرکت باشد.
2- شرکتهای تحقیق و توسعه و خدمات طراحی مهندسی
1- فعالیت تحقیق و توسعه و یا خدمات طراحی مهندسی شرکت، مرتبط با «فهرست کالاهای دانش بنیان» مصوب کارگروه باشد و خروجی تحقیق و توسعه و یا خدمات طراحی مهندسی شرکت، در دو سال گذشته حداقل دو مورد، یا در یک سال گذشته حداقل یک مورد «بهبود فرآیند»، یا «تولید و عرضه کالا و خدمت ارتقاء یافته یا جدید» (در قالب قرارداد) باشد.
2- نسبت نیروی انسانی تمام‌وقت در بخش‌های غیر پشتیبانی شرکت با درجه کارشناسی و بالاترِ فعال در بخش‌های مرتبط با خدمات تحقیق و توسعه و خدمات طراحی مهندسی شرکت، به کل کارکنان تمام وقت، حداقل 50 درصد باشد.
3- تولید شرکت حداکثر در حد تولید نمونه آزمایشی یا پایلوت باشد.
3- شرکتهای ارائه‌دهنده خدمات تخصصی دانش بنیان
1- خدمات آن‌ها مطابق «فهرست خدمات دانش بنیان» مصوب کارگروه باشد.
2- نسبت نیروی انسانی تمام‌وقت در بخش‌های غیر پشتیبانی شرکت با درجه کارشناسی و بالاتر فعال در بخش‌های مرتبط با ارائه خدمات تخصصی دانش بنیانِ شرکت، به کل کارکنان تمام وقت، حداقل 50 درصد باشد.
3- مجموع هزینه‌های تحقیق و توسعه مرتبط با خدمات تخصصی دانش بنیان ارائه شده توسط شرکت، حداقل معادل 7 درصد درآمد سالیانه شرکت باشد.
4- حداقل درآمد سالیانه شرکت از خدمات تخصصی دانش بنیان برابر یک میلیارد ریال (به قیمت ثابت سال 1391) باشد.
5- در یک سال گذشته حداقل یک قرارداد ارائه خدمات تخصصی دانش بنیان داشته باشد.
4- شرکتهای دانش بنیان نوپا
طبق پیوست یک آیین‌نامه تشخیص صلاحیت شرکتها و موسسات دانش بنیان، شرکتهای دانش بنیان نوپا باید همه شاخص‌های تشخیصی زیر را داشته باشند:
1- حداقل یک سال از تاریخ ثبت آن گذشته باشد.
2- حداقل دو سوم از اعضای هیأت مدیره شرکت، حداقل دو مورد از شرایط ذیل را احراز کنند:
- حداقل دارای مدرک کارشناسی باشند.
- حداقل 1 سال سابقه فعالیت کاری یا علمی در حوزه فعالیت شرکت و یا سابقه مدیریتی داشته باشند.
- دارای حداقل یک اختراع ثبت شده ارزیابی شده داخی یا یک اختراع بین‌المللی مرتبط با حوزه کاری شرکت باشند
3- شرکت دارای معادل 2 نفر نیروی انسانی تمام‌وقت باشد.
4- شرکت باید تولیدکننده کالا یا کالاهای دانش بنیان، مطابق فهرست کالاهای دانش بنیان مصوب کارگروه باشد که دانش فنی آن را بواسطه انتقال یا ایجاد دانش فنی، از طریق فعالیت‌های تحقیق و توسعه نهادینه و بومی‌سازی کرده باشد و یا شرکت دارای برنامه طراحی و تولید کالاهای دانش بنیان باشد.
5- شرکت دارای عملکرد تحقیق و توسعه باشد.
برای مشاهده مطالب بیشتر اینستاگرام مارا دنبال کنید:
اعتراض شرکتهای دانش بنیان از عملکرد دستگاههای اجرایی
در صورت عدم اجرای قوانین و مقررات توسط دستگاههای اجرایی صلاحیتدار در امور شرکتهای دانش بنیان، به عنوان راه غیرقضایی اعتراض، ماده 30 آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت از شرکتها و موسسات دانش بنیان و تجاریسازی نوآوری‌ها و اختراعات، مقرر داشته است که:
“شرکتها و موسسات دانش بنیان میتوانند اعتراض خود را نسبت به عملکرد دستگاههای مجری قانون با ارائه مستندات به دبیرخانه شورا ارسال نمایند. دبیرخانه شورا موظف است ظرف یک ماه نسبت به رسیدگی به اعتراضات واصل شده اقدام نماید. لازم به ذکر است منظور از شورا، شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوی می‌باشد.”
باید توجه داشت که پیشبینی چنین صلاحیتی برای دبیرخانه شورا، نافی صلاحیت مراجع قضایی در رسیدگی به شکایات این شرکتها نیست.
با توجه به ماهیت غیردولتی شرکتهای دانش بنیان، این شرکتها و موسسات میتوانند از تصمیمات و اقدامات خلاف قانون دستگاههای مجری این قانون به شعب دیوان عدالت اداری مراجعه و طرح دعوا نمایند.
همچنین در صورت تصویب مقرراتی برخلاف قانون توسط دستگاههای مجری، شرکتها و موسسات دانش بنیان، حق طرح دعوا در هیأت عمومی دیوان عدالت اداری به منظور ابطال این مقررات را دارند.
در آخر باید اضافه کرد با گسترش روز افزون استارتاپ‌ها و شرکتهای دانش بنیان، نیاز به آگاهی از مسائل حقوقی که هم‌بنیان‌گذاران یا موسسین با آن‌ها مواجه خواهند بود افزایش یافته و یکی از مهم‌ترین بخش‌های آن، نحوه دانش بنیان شدن شرکت می‌باشد که در این مقاله به آن پرداخته شده است.
البته باید اشاره کرد با توجه به اهمیت زیاد تشکیل شرکت دانش بنیان و وجود قوانین خاص در این زمینه صرف مطالعه اطلاعات کافی نبوده و توصیه می‌شود در این مسیر از مشورت وکیلی متخصص در این حوزه استفاده شود تا از مشکلات آتی پیشگیری شود.
سوالات متداول
شرکت دانش بنیان چه شرکتی است؟
شرکت دانش بنیان شرکتی است که سرمایه و منابع مالی خود را به امر پژوهش، کسب و تولید دانش و تجاریسازی یافتههای علمی خود یا دیگران تخصیص داده و بیشتر تمرکز این شرکتها بر توسعه و بهرهبرداری تجاری از ایدههای خلاقانه و نوآورانه برپایه یافتههای علمی است.
برای تشکیل شرکت دانش بنیان چه شرایطی لازم است؟
برای تاسیس شرکت دانش بنیان هم شرایط عمومی و هم شرایط اختصاصی لازم است که هرکدام در متن بیان گردید.
نحوه شکایت شرکت دانش بنیان از دستگاههای اجرایی چگونه است؟
شرکتهای دانش بنیان میتوانند علاوه بر دیوان عدالت اداری، شکایات خود از دستگاههای اجرایی را به دبیرخانه شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوی ارائه نمایند. دبیرخانه مذکور موظف است ظرف یکماه نسبت به رسیدگی به شکایت اقدام نماید.
نویسنده: زهرا داودی
