در جهان امروز، همزمان با تغییر رفتار مصرف‌کنندگان و تمایل بیشتر آنها برای خرید در بستر فضای مجازی، افراد زیادی به سمت راه‌اندازی فروشگاه در فضای مجازی ترغیب شده‌اند. راه‌اندازی فروشگاه آنلاین نیازمند دریافت مجوزهای گوناگونی است.
هرچند ممکن است در ابتدای فعالیت فروشگاه، دریافت مجوز جهت فعالیت امری زمان‌بر و دست‌وپاگیر به نظر برسد، اما توجه داشته باشید که عدم دریافت مجوز از مراجع مربوطه سبب بروز هزینه‌ها و چالش‌های بی‌شماری در آینده‌ی کاری فروشگاههای آنلاین خواهد شد که برای جلوگیری از بروز چنین رخداد‌هایی حتما بایستی پیش از شروع به فعالیت، نسبت به اخذ مجوزهای لازم اقدام نمایید.
در این مطلب خواهیم کوشید تا انواع مجوز‌ها و مراجع مربوطه برای اخذ آنها را به شما معرفی نماییم تا از این طریق بتوانید به راحتی فروشگاه اینترنتی خود را راه‌اندازی و اداره نمایید.
نماد اعتماد الکترونیکی (اینماد)
نماد اعتماد الکترونیک مجوزی است که از سوی مرکز توسعه‌ی تجارت الکترونیک صادر می‌شود تا ضمن احراز هویت صاحب کسب‌وکار اینترنتی، در صورت بروز اختلاف میان مشتریان و صاحب کسب‌وکار بتوان به راحتی نسبت به پیگیری آنها اقدام کرد.
در گذشته اخذ نماد اعتماد الکترونیک برای صاحبان فروشگاههای آنلاین امری اختیاری محسوب می‌شد. گفتنی است علی‌رغم عدم وجود اجبار برای دریافت نماد، در بیشتر موارد صاحبان فروشگاههای آنلاین جهت جلب اعتماد مشتریان و اعتبار بخشی حداکثری به فعالیت‌های خود، نسبت به دریافت نماد اعتماد اقدام می‌کردند.
در ماه‌های اخیر در راستای اجرای سیاست‌های ضد پولشویی، اخذ نماد اعتماد جهت دریافت درگاه پرداخت آنلاین یا استفاده از خدمات پرداخت‌یار‌ها، برای فروشگاههای اینترنتی الزامی شده است.
هرچند به دلیل اعتراضات صورت گرفته از سوی اصناف مختلف جهت اجبار به دریافت اینماد، هم اکنون مصوبه‌ی الزامی بودن نماد اعتماد، به صورت کامل به اجرا در نیامده است.
علی‌رغم عدم اجرای این مصوبه تا لحظه نگارش این مطلب، به علت امکان بروز مشکلات بعدی در کسب‌وکار از جمله قطع شدن درگاه پرداخت اینترنتی و نیز همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، جهت جلب اعتماد مشتریان برای خرید کالا از فروشگاه، لازم است تا در همان ابتدای فعالیت، نسبت به اخذ مجوز نماد الکترونیکی اقدام نمایید.
گفتنی است در صورت اخذ نماد اعتماد الکترونیک، این نماد بایستی در سایت قابل مشاهده باشد و علاوه بر آن، مشتریان می‌توانند با کلیک بر روی این نماد، از نام صاحب فروشگاه ، آدرس و تلفن وی مطلع شوند.
نماد اعتماد الکترونیک بر اساس عواملی همچون سابقه‌ی فروشگاه و عدم شکایت از آن بابت تخلفات، به نماد موقت، یک‌ستاره و دو ستاره تقسیم می‌شود.
هم اکنون ثبت‌نام جهت دریافت این مجوز از طریق سایت https://enamad.ir/ امکان‌پذیر است. توجه داشته باشید که پیش‌نیاز اخذ اینماد، این است که پروانه کسب را برای کسب‌وکار خود اخذ کرده باشید.
توجه داشته باشید که سامانه اینماد، دارای سامانه‌ای جهت رسیدگی به شکایات از کسبوکارهای عضو نیز می‌باشد و در صورتی که مشتریان اقدام به ثبت شکایت از فروشگاه اینترنتی دارای اینماد در این سامانه نمایند، مدیران سایت مربوطه باید در مهلت مقرر نسبت به پاسخگویی به شکایات و جلب رضایت مشتری در صورت محق بودن ایشان اقدام نمایند.
گفتنی است در صورت احراز تخلف و عدم رضایت مشتری ممکن است اینماد تعلیق شده و یا حتی در مواردی که تخلفات سنگین باشد، نماد اعطا شده باطل شود.
پروانه‌ی کسب
بنا بر قانون نظام صنفی، هر شخص حقيقی يا حقوقی كه در يكی از فعاليت‌های صنفی اعم از توليد، تبديل، خريد، فروش، توزيع، خدمات و خدمات فنی سرمايه‌گذاری كند و به عنوان پيشه‌ور و صاحب حرفه و شغل آزاد، خواه به شخصه يا با مباشرت ديگران محل كسبی داير يا وسيله كسبی فراهم آورد و تمام يا قسمتی از كالا، محصول يا خدمات‌خود را به طور مستقيم يا غيرمستقيم و به صورت كلي يا جزئي به مصرف كننده عرضه دارد، فرد صنفی شناخته می‌شود.
همچنین مطابق همین قانون، قبل از تاسیس هر نوع واحد صنفی یا اشتغال به کسب و حرفه، بایستی مجوز و پروانه‌ی کسب از اتحادیه‌ی صنفی مربوطه دریافت شود.
هم اکنون بیش از هزار و پانصد صنف مختلف بر اساس قانون نظام صنفی نسبت به صدور مجوز صنفی اقدام می‌کنند.
به طور مثال هم‌اکنون اصنافی همچون فروشندگان لوازم ورزشی، فروشندگان موبایل و فروشندگان لوازم آرایشی بهداشتی در کشور وجود دارد که می‌توان برای دریافت مجوز کسب به هر یک از این اصناف مراجعه کرد.
در گذشته برای دریافت مجوز، متقاضی می‌بایست به شکل حضوری برای دریافت مجوز به صنف مربوطه مراجعه می‌کرد. مراجعات حضوری علاوه بر وقت‌گیر بودن، دچار معضل عدم شفافیت در اعطای مجوز نیز بودند.
برای حل چنین معضلی، وزارت دارایی مطابق با قانون اجرای اصل چهل‌و‌چهار قانون اساسی، مکلف به راه‌اندازی درگاه ملی مجوزهای کشور شده است.
در ادامه‌ی این مطلب در خصوص این سامانه (درگاه ملی مجوز‌ها) توضیحات بیش‌تری ارائه خواهد شد. لازم به ذکر است که امکان دریافت مجوز صنفی نیز به عنوان بخشی از خدمات کسب‌وکار، در این سامانه فراهم است.
متقاضیان می‌توانند از طریق آدرس https://asnaf.g4b.ir/ به بخش مربوط به دریافت مجوز صنفی مراجعه و نسبت به درخواست مجوز‌ها صنفی اقدام نمایند.
توجه داشته باشید که راه‌اندازی برخی از مشاغل به لحاظ تخصصی بودن امر اداره‌ی آنها و نیاز به رصد بیشتر فعالیت‌های این مشاغل، دارای نهاد‌های خاصی جهت اعطای مجوز هستند.
به طور مثال راه‌اندازی وبسایت مربوط به کاریابی نیازمند مجوز وزارت کار و راه‌اندازی سایت مربوط به ارائه خدمات گردشگری و مسافرتی نیازمند اخذ مجوز از وزارت میراث فرهنگی و گردشگری دارد. لازم است پیش از اقدام به شروع عملیات اجرایی جهت راه‌اندازی وبسایت، نسبت به کسب اطلاعات کافی از نحوه و مرجع صدور مجوز‌ها اطمینان حاصل نمایید.
همچنین در صورتی که تمایل به کسب اطلاع در خصوص صنفی محسوب فعالیت مدنظر خود را دارید، می‌توانید با مراجعه به آدرس https://iranianasnaf.ir/Forms/Public/StatisticsAndReports/units_isicSearch.aspx از وضعیت صنفی فعالیت موردنظر خود مطلع شوید.
آیا برای فروش محصولات مختلف نیاز به مجوزهای گوناگون است؟
در بسیاری موارد این سوال مطرح است که در صورت فروش محصولات گوناگون در فروشگاه اینترنتی، آیا بایستی نسبت به کسب مجوز در خصوص محصولات مختلف اقدام کرد یا خیر؟ در پاسخ به این سوال در ابتدا باید درنظر داشت که ممکن است افراد به عنوان تولید‌کننده و فروشنده‌ی یک کالا اقدام به راه‌اندازی یک فروشگاه اینترنتی نمایند و یا اینکه صرفا با تهیه‌ی محصولات از کارخانه‌ی تولیدی و واسطه‌ها، صرفا به عنوان عاملی برای خرده‌فروشی محصولات اقدام نمایند. توجه داشته باشید در صورتی که قصد تولید و فروش محصولات دارید، در بسیاری از موارد تولید محصولات نیازمند اخذ مجوز جداگانه است.
به طور مثال در صورتی که قصد راه‌اندازی واحد تولیدی محصولات آرایشی بهداشتی یا مواد غذایی را دارید، بایستی نسبت به اخذ مجوز از وزارت بهداشت و نیز وزارت صمت اقدام نمایید. در صورتی که قصد تولید محصول و سپس فروش آن از طریق فضای مجازی و فروشگاه اینترنتی را دارید بهتر است پیش از هر چیز نسبت به اخذ مجوز رسمی جهت تولید محصولات اقدام نمایید.
در صورتی که فعالیت شما صرفا واسطه‌گری و فروش محصولات در بستر فضای مجازی است، اصولا تنها نیازمند پروانه کسب از صنف مربوطه و نیز مجوز اتحادیه‌ی کسب و کار‌های مجازی هستید. البته توجه داشته باشید که برای فروش برخی از محصولات همچون دارو و مواد شیمیایی در بستر فضای مجازی، نیازمند مجوز‌هایی خاص هستید و مجوزهای عمومی جهت فروش این‌گونه محصولات کفایت نخواهد کرد.
اتحادیه کسب و کار‌های مجازی
همزمان با ازدیاد روزافزون فروشگاههای اینترنتی و نیاز به ساماندهی آنها در قالب یک صنف، اتحادیه کسبوکارهای مجازی پا به عرصه‌ی وجود گذاشت و هم اکنون تعداد زیادی از کسبوکارهای معتبر در سطح فضای مجازی به عضویت این اتحادیه درآمده‌اند.
توجه داشته باشید که صرف عضویت در این اتحادیه شما را از عضویت در صنف مربوطه (به طور مثال فروشندگان موبایل) بی‌نیاز نمی‌کند.
اتحادیه کسبوکارهای مجازی به عنوان یک تشکل صنفی که برای پیگیری منافع اعضا به عنوان افراد و شرکت‌هایی که در بستر فضای‌مجازی اقدام به فروش کالا و خدمات می‌کنند ایجاد شده است. هم‌اکنون عضویت در این اتحادیه از طریق سایت https://ecunion.ir/ امکان‌پذیر است.
گفتنی است که این اتحادیه نیز دارای فرآیند رسیدگی به شکایات از سوی مشتریان کسبوکارهای اینترنتی بوده و در صورت وقوع گزارش تخلف، امکان رسیدگی از سوی اتحادیه فراهم است.
در پایان لازم به ذکر است که اعطای مجوز از سوی اتحادیه کسبوکارهای مجازی منوط به دریافت نماد اعتماد الکترونیکی و نیز مجوز از اتحادیه‌ی مربوطه در صنف حوزه‌ی فعالیت است.
مجوز ساماندهی
مرجع صدور این مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. بزرگترین مزیت دریافت این مجوز از سوی کسب‌وکار، جلوگیری از پالایش محتوا (فیلتر) زودهنگام سایت است. با این توضیح که محتوای منتنشر شده در فضای مجازی، همواره از سوی کارگروه بررسی محتوای مجرمانه مورد بررسی قرار می‌گیرد و در صورت برخورد با محتوایی که با موازین قانونی مغایر باشد، نسبت به فیلتر سایت اقدام می‌کنند.
ناگفته پیداست که در صورت فیلتر شدن سایت، پیگیری مراحل ثبت درخواست جهت رفع فیلتر و نیز مشتریانی که به جهت مسدود بودن سایت، امکان دسترسی به فروشگاه را ندارند، همگی باعث بروز ضرر‌های جبران ناپذیری در مسیر جریان کسب‌وکار محسوب می‌شوند.
با اخذ مجوز ساماندهی، صاحب فروشگاه اینترنتی احراز هویت می‌شود. همچنین نماد ساماندهی نیز بایستی در سایت قرار گیرد که با کلیک روی آن مشخصات صاحب وبسایت نمایش داده می‌شود.
در صورت اخذ چنین مجوزی، چنانچه کارگروه بررسی محتوای مجرمانه، قصد اقدام جهت فیلتر سایت شما را داشته باشد، پیش از اقدام به پالایش محتوا، اخطاریه‌ای برای صاحب وبسایت ارسال می‌شود تا نسبت به حذف محتوای مجرمانه اقدام نماید.
ناگفته پیداست که چنین امری سبب بروز اطمینان خاطر بیش‌تری نزد صاحبان فروشگاه آنلاین به جهت عدم فیلتر غیرمترقبه سایت آنها خواهد شد. همچنین این مجوز در خصوص کانال‌ها و صفحات موجود در بستر پیام‌رسان‌ها همچون اینستاگرام نیز قابل صدور است.
همچنین در صورتی که فروشگاه شما دارای اپلیکیشن نیز هست، می‌توانید از طریق مراجعه به پایگاه ساماندهی نسبت به ثبت رسمی اپلیکیشن خود در این سایت اقدام نمایید.
هم‌اکنون دریافت این مجوز از طریق سایت https://samandehi.ir/Pages/HomePage.aspx امکان‌پذیر است.
دریافت یکپارچه تمامی مجوزهای مورد نیاز از طریق درگاه ملی مجوزهای کسب‌وکار
همان‌طور که پیش‌تر نیز اشاره شد، پروسه‌ی طولانی دریافت مجوز و بعضا ناآشنایی متقاضیان با قوانین مربوط به دریافت مجوز، سبب شد تا سایتی به نام درگاه ملی مجوزهای کسب‌وکار ایجاد شود.
در این سامانه متقاضی دریافت مجوز می‌تواند ضمن مراجعه به این پایگاه، نسبت به بارگذاری مدارک و نیز مشاوره با کارشناسان مربوطه نسبت به پیگیری فرآیند دریافت مجوز اقدام نماید.
شایسته‌ی ذکر است که در هنگام نگارش این مطلب، این درگاه در مراحل اولیه‌ی فعالیت خود بوده و هنوز به طور کامل عملیاتی نشده است لذا ممکن است در برخی مراحل استفاده از آن دشوار و با مشکلاتی همراه باشد. بزرگترین مزیت این سامانه در یکپارچه‌سازی فرآیند دریافت مجوز است.
چرا که متقاضی باید بعضا به چندین نهاد مختلف جهت اخذ مجوز رجوع نماید اما از این این درگاه به آسانی می‌توان تمام فرآیند را در یک سامانه پیگیری و رصد کرد.
آیا فروش محصولات در بستر شبکه‌های اجتماعی همچون اینستاگرام، تلگرام و… نیز نیازمند مجوز است؟
اصولا فعالیت در بستر شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها جهت فروش کالا و خدمات نیازمند همان مجوز‌هایی است که برای راه‌اندازی وبسایت فروشگاهی لازم است.
هم اکنون سامانه اینماد مبادرت صدور مجوز برای فروشگاه‌هایی که در پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های مجاز اجتماعی فعالیت دارند، می‌نماید. همان‌طور که اشاره شد، هم‌اکنون دریافت درگاه مستقیم پرداخت بانکی یا استفاده از خدمات پرداخت‌یار‌ها، منوط به دریافت اینماد است.
آیا در صورت فعالیت در بستر اپلیکیشن‌های موبایل، نیاز به دریافت مجوز فعالیت است؟
اپلیکیشن‌های فروشگاهی نیز همچون سایت‌ها، جهت فعالیت نیازمند دریافت مجوز از اتحادیه صنفی و اینماد هستند.
به طور کلی اپلیکیشن‌ها مشمول اخذ مجوز‌هایی که برای راه‌اندازی سایت لازمند نیز هستند. همان‌طور که پیش‌تر نیز اشاره شد امکان دریافت مجوز و ثبت اپلیکیشن موبایل در وبسایت ساماندهی نیز وجود دارد.
فعالیت تجاری در بستر اینترنت به علت نوپدید بودن ماهیت تجارت در این فضا و نیز وجود مقررات و قوانین خاص جهت ساماندهی به چنین فعالیت‌هایی، دارای ابعاد گوناگون و پیچیده‌ای است که این پیچیدگی‌ها، نیاز به دریافت مشاوره‌ی حقوقی در این خصوص را بیش از پیش آشکار می‌کند.
بهتر است از لحظه تصمیم به راه‌اندازی فروشگاه آنلاین تا مراحل پس از راه‌اندازی و اداره‌ی آن، از مشاوران حقوقی خبره و مسلط به امور کسبوکارهای مجازی بهره ببرید.
نویسنده: احسان چهره
