ضبط صدا و جرایم مرتبط با آن

ضبط صدای سایرین طی ملاقات‌های حضوری و مکالمات تلفنی امری رایج در میان مردم محسوب می‌شود.

ضبط صدا برای اهداف گوناگونی از ‌جمله مستند‌سازی اظهارات و استفاده بعدی در صورت نیاز، انجام می‌شود.

در برخی مواقع نیز هنگام برقراری تماس تلفنی با مراکز پشتیبانی برخی کسب‌و‌کارها پیامی مبنی بر ضبط تماس جهت بهبود کیفیت ارائه خدمات برای تماس‌گیرنده پخش می‌شود.

گاهی نیز در مصاحبه‌های شغلی و جلسات کاری، طرفین ضمن اعلام قبلی به یکدیگر، نسبت به ضبط مکالمات جهت مراجعات بعدی و بررسی مذاکرات اقدام می‌کنند.

بر خلاف موارد پیشین،  برخی اوقات طرف دیگر اساسا از اینکه صدای وی در حال ضبط شدن است آگاهی ندارد. فردی که از ضبط صدای خود آگاه نیست ممکن است اقدام به بیان مطالبی کند که انتشار احتمالی آن برای وی مطلوب نبوده و دارای تبعاتی باشد.

اگر نیاز به مشاوره با بهترین وکیل شنود غیرمجاز مشهد را دارید می‌توانید با شماره‌های 09151084421 و 05137624400 تماس بگیرید.

در این مطلب می‌کوشیم تا با بیان زوایای حقوقی ضبط و انتشار صدای دیگران، به مواردی از جمله استراق سمع، تحریف و تغییر صدای ضبط شده، تهدید دیگران به انتشار صدا و بررسی ارزش اثباتی صدای ضبط شده به عنوان دلیل نزد دادگاه بپردازیم.

آیا ضبط صدا در مکالمات تلفنی جرم محسوب می‌شود؟

در پاسخ به این سوال ابتدا باید میان ضبط صدا توسط مامورین دولتی و مردم عادی قائل به تفکیک شد. در مورد مامورین دولتی مطابق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ضبط و فاش کردن مکالمات تلفنی، جز در مواردی که قانون مجاز دانسته ممنوع شناخته شده است.

در قانون مجازات اسلامی نیز به عنوان ضمانت اجرای این اصل از قانون اساسی، در صورت اقدام به ضبط صدا، استراق سمع یا افشای مکالمات توسط مامورین دولتی، مجازات حبس یا جزای نقدی را برای مرتکبین در نظر گرفته است.

در مورد ضبط مکالمات تلفنی توسط مردم عادی بایستی گفت این اقدام جرم‌انگاری نشده و مجازاتی برای این کار درنظر گرفته نشده است.

همان طور که در بالا اشاره شد ضبط صدا تنها در صورت ارتکاب توسط مامورین دولتی جرم‌انگاری شده و در صورت ارتکاب توسط افراد خارج از استخدام دولت غیرقابل تعقیب است.

باید توجه داشت که بر خلاف ضبط صدا، افشا و شنود غیرمجاز مکالمات توسط افراد عادی در شرایطی خاص جرم تلقی شده که در ادامه مطلب به آن می‌پردازیم.

آیا ضبط صدا در ملاقات‌های حضوری جرم است؟

به عنوان یک اصل کلی باید به خاطر داشت به موجب قانون اساسی و قانون مجازات اسلامی تنها اعمالی از دیدگاه قانون قابل مجازات هستند که در متن قانون برای ارتکاب آنها مجازاتی پیش‌بینی شده باشد.

به عبارت دیگر نمی‌توان در صورت عدم تعیین مجازات در قانون، کسی را برای انجام عملی هر چند ناپسند و غیراخلاقی محکوم کرد.

در مورد ضبط صدای افراد در ملاقات‌های حضوری نظیر جلسات و گردهمایی‌ها، تاکنون در قانون جرم‌انگاری صورت نگرفته و در نتیجه غیر‌قابل پیگرد است.

هر چند به نظر برخی علمای دینی ضبط مکالمات بدون اجازه طرف دیگر، امری غیرمجاز تلقی می‌شود.

شایان ذکر است ضبط صدای افرادی که در حال بیان اطلاعات حساس و طبقه‌بندی شده نظیر اطلاعات نظامی و امنیتی هستند ممکن است در صورت وجود شرایط خاص، مطابق قانون، جاسوسی تلقی شده و مشمول مجازات شود.

آیا انتشار صدای ضبط شده دیگران در بستر فضای مجازی جرم است؟

در صورت اقدام به انتشار صدای ضبط شده افراد در جریان مکالمات تلفنی یا حضوری در بستر فضای مجازی، این عمل تحت شرایطی خاص می‌تواند منجر به محکومیت افشا کننده شود.

طبق قانون جرایم رایانه‌ای در صورت انتشار بدون اجازه صوت در فضای مجازی، در صورتی که صوت واجد جنبه خصوصی بوده و یا حاوی اسرار باشد مشروط بر اینکه انتشار صدا منجر به وقوع ضرر مالی یا غیر‌مالی و یا هتک حیثیت فرد صاحب صدا شود جرم محسوب شده و شامل مجازات مقرر در قانون است.

مجازات جرم افشای غیرمجاز صوت ضبط شده شامل حبس و جزای نقدی است.

در جرم انتشار صدای ضبط‌ شده‌ای که خصوصی بوده و منجر به هتک حیثیت است، تفاوتی به لحاظ ابعاد و میزان گستردگی انتشار صوت نیز وجود ندارد.

به بیان دیگر آنچه در نظر قانون‌گذار دارای اهمیت بوده، جنبه‌ی خصوصی بیانات فرد و انتشار غیرقانونی و بدون رضایت آن است.

در صورت وجود شرایط پیشین و وقوع بزه، تفاوتی در ارسال صوت به یک نفر در یک چت خصوصی یا یک کانال با تعداد اعضای زیاد نیست و فرد منتشر کننده به صرف انتشار صوت، از نظر قانون مجرم شناخته شده و قابل پیگرد است.

آیا افشا و پخش صدا ضبط شده دیگران در خارج از فضای مجازی مجاز است؟

به طور کلی صرف افشای صوت ضبط شده در مکالمات تلفنی یا حضوری در بستر فضای حقیقی جرم انگاری نشده است.

از سوی دیگر اما بایستی توجه داشت که قانون افرادی را که به واسطه شغل خود محرم اسرار دیگران ‌می‌شوند را موطف به حفظ اسرار دانسته است.

فعالان حاضر در برخی از شغل‌ها و حرفه‌ها همانند طبابت به سبب شرایط خاص شغل خود، گاه از اسرار و امور زندگی خصوصی مراجعه‌کنندگان مطلع می‌شوند. این اشخاص نبایستی در غیر از مواردی که قانون اجازه داده، اسرار افراد را افشا کنند.

افشای اسرار می‌تواند به صورت‌های مختلفی اعم از انتشار صوت ضبط شده یا بازگو کردن اسرار دیگران باشد.

آنچه در این جرم از اهمیت برخوردار است مطلع شدن فرد از اسرار به موجب شغل خود و متعاقب آن، افشای آن به هر صورت ممکن است.

بر خلاف انتشار صوت در بستر فضای مجازی که وقوع جرم مقید به ایجاد ضرر مالی یا حیثیتی شده، در موارد افشای اسراری که به واسطه شغل، فرد افشا کننده از آنها مطلع بوده، صرف افشای اسرار جرم تلقی شده و مجرم مورد پیگرد قانونی قرار می‌گیرد.

ضبط محتوای تماس تلفنی توسط اشخاص ثالث، جرم شنودغیرمجاز می‌باشد؟

با وجود اینکه ضبط مکالمات توسط اشخاص ثالث به صورت مجزا جرم‌انگاری نشده اما به موجب قانون جرایم رایانه‌ای شنود محتوای در حال انتقال به صورت مخابراتی یا رایانه‌ای توسط اشخاص ثالث جرم محسوب می‌شود.

بدیهی است که برای ضبط مکالمات میان افراد، بایستی ابتدا به محتوای درحال انتقال دسترسی پیدا کرد تا سپس بتوان نسبت به ضبط آنها اقدام کرد.

در ارتباطات صوتی اعم از اینترنتی و تلفنی، اصوات تا رسیدن به دست مخاطب مسیری را در شبکه طی می‌کنند.

مجرمین با دسترسی به محتوای مکالماتی که در حال انتقال در شبکه هستند، نسبت به شنود و ضبط احتمالی مکالمات مبادرت می‌نمایند.

با این تفاسیر شنود مکالمات توسط اشخاص ثالث اعم از اینکه داده‌ها به صورت مخابراتی (مثل تلفن شهری) یا به صورت دیجیتالی (نظیر واتس‌اپ یا اسکایپ) در حال تبادل باشد، شامل جرم شنود غیرمجاز شده و مشمول مجازات است.

عموما در جریان شنود ارتباطات، ضبط و نگهداری از مکالمات نیز صورت می‌پذیرد. گفتنی است قانون، مجازات این جرم را، جزای نقدی و حبس درنظر گرفته شده است.

همان‌طور که اشاره شد جرم شنود غیر‌مجاز مربوط به محتوای درحال انتقال در شبکه است. در صورتی که فردی در حال مکالمه حضوری یا تلفنی در فضایی عمومی بوده و شخص دیگری اقدام به ضبط صدای وی نماید، از آنجا که محتوای ضبط شده در حال انتقال در شبکه نیست، در این فرض جرم شنود غیر‌مجاز محقق نشده است.

آیا ضبط صدا به عنوان مدرک جهت اثبات ادعا در دادگاه قابل استفاده است؟

برای پاسخ به این پرسش ابتدا بایستی نسبت شرح انواع وسایل اثبات دعوا در دادگاه و تفاوت میان دلیل و اماره و نقش آن در پذیرش ادعا در دادگاه نکاتی ذکر شود.

وسایل اثبات دعوا به دو دسته‌ی دلیل و اماره تقسیم می‌شوند.

دلایل قانونی همانند اقرار، سند، شهادت و سوگند در صورتی که با شرایط قانونی مطابق باشند، به احتمال بسیار زیاد بر اساس آنها اقدام به صدور رای می‌شود.

بر خلاف دلایل، در مورد اماره، سنجش میزان اعتبار آن با قاضی رسیدگی‌کننده است. به طور خلاصه به لحاظ ارزش‌گذاری و تاثیر در قضاوت نهایی دادگاه، دلایل از مرتبه بالاتری در توان اثباتی برخوردار‌ هستند. صدای ضبط شده به عنوان یک اماره نزد دادگاه قابل ارائه است.

همان‌طور که در بالا اشاره شد، صدای ضبط شده در زمره دلایل در قانون ذکر نشده و صرفا یک اماره محسوب می‌شود.

در صورتی که مستند اثبات ادعا یک دلیل به همراه اماره‌ی صدای ضبط شده باشد؛ در چنین وضعیتی امکان بررسی صحت صدای ضبط شده و احراز انتساب آن به گوینده وجود دارد.

محاکم جهت احراز صحت صدای ضبط شده آن را به اداره تشخیص هویت نیروی‌انتظامی جهت کارشناسی ارجاع می‌دهد تا نسبت به اصالت آن اظهار نظر شود.

صرف استناد به صدای ضبط شده جهت اثبات ادعا‌های کیفری و حقوقی، در صورت عدم ارائه دلایل قانونی دیگر، احتمالاً منجر به صدور رای به نفع ارائه کننده آنها نخواهد شد.

باید توجه داشت که صدای ارائه شده به دادگاه جهت اثبات ادعا نیز نباید به طور مجرمانه و غیر‌قانونی ضبط شده باشد.

آیا تهدید به انتشار صدای ضبط شده دیگران قابل پیگرد است؟

ممکن است در طی مکالمات تلفنی یا حضوری مطالب خصوصی بیان ‌شود. در این بین برخی اشخاص با سوء استفاده از فایل صوتی ضبط شده، اقدام به تهدید صاحب صدا در جهت انتشار آن می‌نمایند.

به موجب قانون مجازات اسلامی، تهدید به افشای اسرار دیگران یا بستگان نزدیک ایشان جرم محسوب می‌شود.

در جرم تهدید، الزاماً نیاز به اقدام در جهت انتشار صدای ضبط شده نیست و صرف تهدید به انجام عملی که موجب فاش شدن اسرار و مطالب خصوصی است برای مجرم شناخته شدن مرتکب کفایت می‌کند.

همچنین ممکن است ضمن تهدید به انتشار و افشای اسرار، انجام یا عدم انجام عملی خاص یا پرداخت وجه و مال نیز از سوی فرد تهدید کننده جهت عدم افشا درخواست شود.

باید توجه داشت از نظر قانونی آنچه رکن وقوع جرم تهدید محسوب می‌شود وقوع تهدید نسبت به افشای اسرار است. اینکه در ضمن تهدید وجه یا انجام عملی مورد تقاضا قرار بگیرد یا خیر، از منظر قانونی فاقد اهمیت بوده و صرف تهدید دیگران به افشای اسرار برای واقع شدن جرم تهدید کفایت می‌کند.

فرد تهدید کننده ممکن است به شکل شفاهی، کتبی و یا از طریق ارسال پیام در شبکه‌های اجتماعی اقدام به تهدید افراد کند. اقدام به تهدید فارغ از وقوع به صورت کتبی، شفاهی یا در بستر مجازی جرم تلقی شده و تفاوتی میان روش تهدید از سوی مجرم برای پیگرد قانونی وی وجود ندارد.

دستکاری در صدای ضبط شده دیگران چه وضعیتی دارد؟

ضبط صدای دیگران چه با اطلاع صاحب صدا و چه بدون اطلاع وی ممکن است همواره در معرض دستکاری و تغییر قرار بگیرد.

عموما هدف از تغییر و تحریف اعمال شده در صدای ضبط شده وارونه جلوه دادن آنچه واقعا گفته شده است تا از این طریق اعتبار و آبروی فرد صاحب صدا تحت تاثیر قرار بگیرد.

طبق مفاد قانون جرایم رایانه‌ای، تغییر یا تحریف صوت دیگران به وسیله رایانه و انتشار آن، در صورتی که منجر به هتک حیثیت فرد صاحب صدا بشود جرم تلقی شده است.

همچنین باید توجه داشت حتی اگر فردی اقدام به تحریف یا تغییر صوت کرده و فرد دیگر با علم به دستکاری صورت پذیرفته، نسبت به انتشار آن صوت در فضای حقیقی یا مجازی اقدام کند، منتشر کننده نیز علاوه بر فرد دستکاری کننده از منظر قانون مجرم شناخته می‌شود.

در صورتی که تغییر یا تحریف به صورت مستهجن انجام شود، از عوامل تشدید کننده مجازات محسوب شده و این اقدام منتهی به محکومیت مرتکب به حداکثر مجازات تعیینی اعم از جزای نقدی و حبس می‌شود.

در آخر لازم به ذکر است که قانون دستکاری در فایل صوتی را با استفاده از سیستم رایانه‌ای یا مخابراتی جرم‌انگاری کرده و در صورتی که تغییر و تحریف با استفاده از ابزاری غیر از این موارد باشد، ممکن است مرتکب مشمول مجازات جرم توهین قرار بگیرد.

آیا افشای صوت حاوی اسرار تجاری و محرمانه قابل پیگرد است؟

همان‌طور که در مقدمه‌ی مطلب نیز اشاره شد بعضا در جلسات کاری و مربوط به مذاکرات تجاری برای عقد قرارداد‌ها، ممکن است طرفین اقدام به ضبط مذاکرات نمایند.

اسرار تجاری هر کسب و کار از ارزشمند‌ترین دارایی‌ها محسوب شده و ضبط و افشای آن می‌تواند سبب بروز خسارت‌هایی غیرقابل جبران شود. امروزه حفاظت از اسرار تجاری به یکی از دغدغه‌های‌ مهم صاحبان کسب‌وکار تبدیل شده است.

در جریان مذاکراتی که در طی آن اطلاعات حساس در اختیار طرف دیگر گذاشته می‌شود و گاه مذاکرات توسط یکی از طرفین ضبط می‌شود، معمولا توافق‌نامه‌ای با عنوان “قرارداد NDA یا عدم افشا” پیش از شروع مذاکرات به امضای طرفین می‌رسد.

در طی این توافق طرفین متعهد می‌شوند از افشای اطلاعات دریافت شده به طور شفاهی یا انتشار صوت خودداری کرده و آن را محرمانه نگاه دارند. در صورت عدم امضای چنین توافق‌نامه ای نیز ممکن است بتوان با استناد به مسئولیت مدنی، افشا کننده صدا را محکوم به پرداخت خسارت کرد.

از آنجایی که اثبات مسولیت مدنی گاه امری دشوار بوده و همچنین نیاز به اثبات میزان خسارت واقع شده از جانب زیان دیده است، انعقاد توافقِ عدم افشا بسیار کارآمد‌تر است.

با این توضیح که معمولا در توافق عدم افشا، وجهی به عنوان ضمانت اجرای تخلف از افشای اطلاعات محرمانه درج می‌شود تا در صورت افشای صوت نیازی به اثبات میزان خسارت وارد شده نبوده و مبلغ تعیین شده در قرارداد به محض اثبات تخلف، قابل دریافت باشد.

مشاوره با وکیل شنود غیرمجاز

همزمان به فراگیری ابزار‌های دیجیتال نظیر گوشی‌های هوشمند و دستگاه‌های ضبط‌کننده‌های صدا، ضبط و نگهداری صدای دیگران مخصوصا بدون اطلاع گوینده، تبدیل به امری رایج و دارای خطراتی بالقوه شده است.

انتشار ناخواسته بعضی از صحبت‌های خصوصی هرچند به لحاظ کیفری قابل پیگیری بوده اما تبعات احتمالی انتشار آن به لحاظ حیثیتی ممکن است غیر قابل جبران باشد.

از این رو لازم است حتی‌المقدور از بیان مطالبی که واجد جنبه‌ی خصوصی بوده و از اسرار شخصی محسوب می‌شوند، نزد افراد متفرقه خودداری کنیم.

در صورت مواجهه با چالش‌های حقوقی مربوط به ضبط صدا، توصیه ما این است که به عنوان اولین گام با بهترین وکیل جرایم رایانه‌ای در این زمینه مشورت کرده تا بهترین و موثرترین راهکار در جهت کاهش یا از میان برداشتن تبعات ناخواسته ناشی از سوء استفاده‌های احتمالی به شما ارائه گردد.