احتمالا تا کنون افرادی به شما گوش‌زد کرده‌اند که انعقاد قرارداد طراحی سایت و برنامه‌نویسی آن، به عنوان مهم‌ترین بخش از این فعالیت محسوب می‌شود.
علی‌رغم درک اهمیت و ضرورت انعقاد یک قرارداد کامل و جامع در مورد طراحی و برنامه‌نویسی سایت، اینکه چه شروطی بایستی در قرارداد درج شود و همچنین نحوه درج این مفاد در قرارداد، ممکن است سبب بروز سردرگمی در هنگام عقد قرارداد شود.
در این مطلب قصد داریم تا شما را با مفاد اصلی و موضوعات مهم در این نوع قراردادها آشنا کنیم تا با آگاهی بیش‌تری نسبت به انعقاد قراردادهای برنامه نویسی سایت اقدام نمایید.
با زبان ساده؛ قراردادهای برنامه‌نویسی و طراحی سایت، توافقاتی میان برنامه‌نویس و کارفرما هستند که طی آن شروط زیادی در مورد همکاری طرفین، مورد مذاکره قرار می‌گیرد.
شروطی همچون میزان دستمزد و نحوه پرداخت آن، طول مدت قرارداد، ضمانت اجرا‌های طرفین در صورت نقض قرارداد و نحوه حل‌و‌فصل اختلافات گنجانده می‌شود.
در این بخش از مطلب شما با مهم‌ترین بخش‌ها و شروطی که در این نوع قراردادها درج می‌شوند، آشنا خواهید شد.
1. معرفی طرفین قرارداد
تقریبا در تمامی قراردادها، پیش از ورود به شروط اصلی قرارداد و مفاد مربوط به تعهدات طرفین، ابتدا طرفین قرارداد به طور کامل و بدون ابهام بایستی ذکر شده و معرفی شوند.
به طور مثال در قراردادهای مربوط به طراحی و برنامه‌نویسی سایت در ابتدای قرارداد باید به روشنی فرد یا شرکتی که کارفرما است و نیز شرکت یا فردی که به عنوان مستخدم اقدام به طراحی سایت می‌کند مشخص شوند.
توجه داشته باشید که ذکر تمام مشخصات طرفین در ابتدای قرارداد از جمله نام شرکت یا فرد، کد ملی فرد یا شماره ثبت شرکت و آدرس و سایر مشخصات طرفین به طور دقیق ذکر شود تا طرفین قرارداد به طور کامل شناخته شوند.
2. مشخص کردن محدوده‌ی تعهدات
یکی از مهم‌ترین بخش‌هایی که در هنگام تنظیم قرارداد بایستی در مورد آن دقت به خرج داد، محدوده‌ی تعهدات طرفین مخصوصا طرف مستخدم (طراح سایت) است.
مشخص کردن دقیق تعهدات کارفرما و مستخدم از یک سو سبب می‌شود تا طراح سایت بابت درخواست‌ها و خدماتی که خارج از محدوده‌ی قراردادی است وظیفه‌ای نداشته و همچنین در صورت درخواست انجام این تعهدات از سوی کارفرما، بتواند با دریافت مبلغ اضافی، نسبت به انجام کار‌های تکمیلی اقدام نماید.
از سوی دیگر نیز با درج دقیق تعهدات و وظایف طراح سایت نیز کارفرما نیز خیال وی از این جهت آسوده خواهد بود که بابت انجام تعهداتی که در قرارداد ذکر نشده یا کیفیت انجام آنها مبهم بوده مبلغ اضافی پرداخت نخواهد کرد.
به عنوان یک طراح سایت سعی کنید تا حد ممکن تعهدات خود را دقیق و با جزئیات کامل در قرارداد درج کنید.
به طور مثال در صورتی که پس از طراحی سایت، خدماتی همانند تست زمان بارگزاری سایت (لودینگ) بایستی انجام شود، این تعهد بایستی به روشنی در قرارداد ذکر شده و دستمزد این کار نیز در میزان مبلغی که قرار است به شما پرداخت شود لحاظ شود.
اگر به عنوان کارفرما در قرارداد حاضر هستید، علاوه بر دقت و توجه کافی به تعهداتی که در قرارداد ذکر می‌شود، به این نکته نیز توجه داشته باشید که اگر خدمات اضافی همانند سئو سایت یا پیکر‌بندی وبسایت برای سرور‌های میزبان نیز از جمله توافقات شما با طراح سایت است و قرار است در برابر این خدمات (که خدماتی مستقل از طراحی سایت محسوب می‌شوند) مبلغی پرداخت شود، حتما بایستی این خدمات اضافی نیز در قرارداد به روشنی ذکر شود.
ذکر دقیق تعهدات سبب خواهد شد تا علاوه بر حصول اطمینان از محدوده‌ی اجرایی توافقات، در صورت عدم انجام تعهدات بتوان به استناد مفاد قراردادی که به روشنی توافقات را منعکس کرده، از طرف نقض کننده انجام تعهدات را درخواست نمود.
3. شرایط پرداخت
شرایط مربوط به پرداخت نیز از شروط بسیار با اهمیت محسوب می‌شود.
ممکن است پرداخت در قراردادهای طراحی سایت به صورت قسطی همراه با پیشرفت پروژه و یا به صورت پرداخت یکجا باشد.
در هر صورت بایستی نحوه پرداخت و سازوکار آن مشخص شود.
هم‌اکنون بسیاری از افرادی که طراحی سایت را به صورت پروژه‌ای انجام می‌دهند شرایط پرداخت به صورت اقساط همراه با پیشرفت پروژه را به کارفرما پیشنهاد می‌کنند به طور مثال در قرارداد ذکر می‌شود که:
- 25 درصد از مبلغ دستمزد باید در تاریخ انعقاد عقد و به عنوان پیش‌پرداخت واریز شود.
- 25 درصد از مبلغ دستمزد باید هنگامی که پیشرفت پروژه به میزان 50% رسید واریز شود.
- 50 درصد از مبلغ دستمزد همزمان با اتمام پروژه و تحویل آن پرداخت شود.
این شروط مربوط به پرداخت را می‌توان متناسب با نیاز هر قرارداد و به اقتضای شرایط تغییر داد.
مثلا شرط کرد که 25% دوم از مبلغ قرارداد نیز هنگامی که پروژه به 75% پیشرفت رسید پرداخت شود.
یا اینکه پیش‌پرداخت اولیه مبلغ 50% درصد از کل دستمزد را شامل شود.
درهنگام انعقاد عقد بایستی در مورد شرایط و نحوه پرداخت به طور مفصل مذاکره شود.
همچنین درنظر داشته باشید که اگر برای انجام پروژه نیازمند به انجام سفر یا خرید نرم‌افزار‌های خاص هستید، می‌توانید این مبالغ را در دستمزد کلی خود محاسبه کنید یا در صورتی که میزان این هزینه‌ها قطعیت نیافته، شرط کنید تا در پایان انجام پروژه و پس از ارائه رسید به کارفرما، بتوانید این هزینه‌ها را دریافت کنید.
نحوه پرداخت دستمزد نیز شرطی است که حتما بایستی در قرارداد بحث شود.
روش پرداخت دستمزد اعم از پرداخت به کارت بانکی، شماره حساب یا شماره شبا با ذکر جزئیات شماره حساب، کارت یا شبا بایستی در قرارداد درج شود تا بعدا در صورت بروز اختلاف بتوان به راحتی پرداخت‌ها را اثبات کرد.
همچنین در صورتی که دستمزد خود را از کارفرما‌ی خارجی دریافت می‌کنید یا طراح سایت در خارج از کشور اقامت دارد، بهتر است نسبت به امکان‌سنجی پرداخت بدون مشکل (به لحاظ مسائل تحریمی) در هنگام انعقاد قرارداد پیش‌بینی‌های لازم صورت بگیرد.
4. شروط مربوط به ارائه تاییدیه از سوی کارفرما
در قراردادهای طراحی و برنامه‌نویسی سایت مرسوم است که در بازه‌های زمانی خاص و همزمان با پیشرفت پروژه، طراح بایستی پروژه را در اختیار کارفرما بگذارد تا وی پس از بررسی و اظهارنظر در مورد نواقص احتمالی و ارائه پیشنهاداتِ خود، طراح را در مورد تغییرات احتمالی که از نظر کارفرما باید در پروژه اعمال شود آگاه کند.
در قرارداد مربوط به طراحی سایت باید به طور مفصل در مورد سازوکار اخذ تاییده و مهلت اظهارنظر توسط کارفرما بحث شود.
به طور مثال ممکن است اینطور شرط شود که با هر 25% پیشرفت در انجام موضوع قرارداد، طراح سایت بایستی پروژه را در اختیار کارفرما بدهد تا وی در مدت یک هفته نسبت به تست و ارزیابی پروژه اقدام کرده و نتیجه را به طراح اعلام نماید.
با توجه به مقتضیات و نیاز‌های هر قرارداد می‌توان درصد پیشرفت و مدت زمانی که کارفرما مجاز به بررسی و اعلام نظر است را مشخص کرد.
همچنین باید شروطی در مورد عدم اعلام نظر کارفرما در صورت در اختیار گذاشتن قسمتی از پروژه جهت اعلام نظر و ارائهی بازخورد نیز درج گردد.
به طور مثال این‌گونه توافق شود که در صورت عدم اعلام نظر از سوی کارفرما طی مدت مشخص شده در قرارداد، سکوت وی به منزله‌ی رضایت از پروژه بوده و کارفرما نمی‌تواند پس از گذشت مدت مجاز مربوط به تست، نسبت به اعلام تغییرات مدنظر خود اقدام کند.
5. شروط مربوط به فسخ یا خاتمه قرارداد
هرچند در ابتدای قرارداد طرفین با قصد ایجاد یک رابطه‌ی قراردادی موفق و کارآمد وارد ارتباط کاری با یکدیگر می‌شوند، اما در گذر زمان ممکن است وقایعی سبب عدم امکان انجام تعهدات قراردادی شوند.
به طور مثال عدم توانایی برنامه‌نویس به سبب بروز بیماری و یا مشکلات برای اتمام پروژه یا عدم پرداخت به موقع دستمزد طبق آنچه در قرارداد توافق شده می‌تواند از جمله وقایعی باشد که سبب بروز چالش در قرارداد شود.
در صورت درج شروطی در مورد پیش‌بینی وقایع غیرمترقبه، می‌توان تا حد زیادی اطمینان خاطر طرفین را در مورد وضعیت قرارداد تامین کرد.
به طور مثال شرط شود که در صورت بروز بیماری برای طراح سایت و عدم امکان تکمیل پروژه و در صورت بروز وقفه بیش از سه ماه، کارفرما حق خواهد داشت که قرارداد را فسخ کرده و مبالغ پرداختی در ازای پروژه نیمه‌تمام را نیز در ازای در اختیار قرار دادن فایل‌هایی که در اختیار وی است، دریافت نماید.
از دیگر مواردی که در قراردادهای طراحی سایت شایع است، عدم پرداخت دستمزد در زمان‌های تعیین شده است، برای جلوگیری از بروز مشکلات و معضلات مراجعه به دادگاه، می‌توان اینطور شرط کرد که در صورت تاخیر بیش از یک هفته در پرداخت دستمزد، طراح سایت حق خواهد داشت قرارداد را فسخ کند و مبالغ پرداختی از سوی کارفرما نیز قابل بازپرداخت نخواهد بود.
علاوه بر موارد فوق، می‌توان شروطی را نیز در مورد اعطای حق فسخ قرارداد به هر یک از طرفین واگذار کرد تا بتوانند تحت شرایطی نسبت به پایان رابطه قراردادی اقدام نمایند.
توجه داشته باشید که این‌گونه شروط نیز به علت ارتباط مستقیم با خاتمه قرارداد بسیار مهم و حساس بوده و بایستی به دقت در هنگام انعقاد قرارداد، مذاکره شوند.
6. شروط مربوط به محرمانگی
شرط مربوط به محرمانگی از جمله شروطی است که در قرارداد طراحی و برنامه‌نویسی سایت کاربرد دارد و می‌تواند خیال کارفرما را از بابت افشای اطلاعاتی که در اختیار طراح سایت قرار می‌دهد تا حدودی راحت کند.
به طور مثال ممکن است کارفرما اسرارتجاری یا فهرستی از محصولاتی که در آینده به بازار عرضه خواهد کرد را در اختیار طراح قرار دهد تا او نسبت به طراحی سایت مطابق با اطلاعات ذکر شده اقدام کند.
ناگفته پیداست که در صورت نشت اطلاعات و انتشار عمومی این اطلاعات ممکن است موقعیت کارفرما در بازار تضعیف شده و رقبا با استفاده از این اطلاعات، موقعیت کارفرما را تضعیف کنند. به دلایل ذکر شده، درج شرط محرمانگی در قراردادهای طراحی سایت از اهمیت بسزایی برخوردار است.
همچنین بخوانید: قرارداد محرمانگی یا عدم افشا ( NDA)
7. مالکیت معنوی کدهای سایت
در قراردادهای طراحی سایت این سوال مطرح می‌شود که مالکیت محصول نهایی تولید شده توسط طراح و برنامه‌نویس متعلق به کیست؟
کدهای تولید شده جهت ساخت وبسایت از جمله اموال فکری محسوب می‌شوند که دارای ارزش بوده و قابلیت مبادله دارند، لذا مشخص کردن وضعیت مالکیت آنها از اهمیت بالایی برخوردار است.
معمولا در قراردادهای طراحی وبسایت شرط می‌شود که مالکیت کدهای سایت؛ پس از انجام موضوع قرارداد و پرداخت دستمزد، به کارفرما منتقل شود.
همچنین بخوانید: مالکیت فکری چیست؟
8. ارائهی ضمانت در خصوص عملکرد پروژه
در برخی موارد طراحان و برنامه‌نویسان سایت، اقدام به ارائه ضمانت جهت کسب اعتماد مشتریان خود می‌کنند.
به عنوان مثال در قرارداد درج می‌شود که تا سه ماه پس از تحویل پروژه، در صورت وقوع هرگونه اشکال در وبسایت که ناشی از اشکالات و ایرادات برنامه‌نویسی باشد، طراح سایت موظف است بدون دریافت هزینه نسبت به رفع اشکال اقدام نماید.
ضمانت‌های ارائه شده برای پروژه بایستی تا حدامکان روشن و دقیق باشد.
همچنین مواردی همچون عدم دقت کافی کارفرما در نگهداری از وبسایت و اقدامات خرابکارانه نظیر هک و دسترسی غیرمجاز نیز از شمول وقایعی که شامل رفع اشکال بدون دریافت هزینه می‌شود، مستثنی شود.
9. تعهد به رعایت مسائل امنیتی
در قراردادهای برنامه نویسی سایت و توسعه‌ی نرم‌افزاری ممکن است شرطی گنجانده شود که به موجب آن، توسعه دهنده موظف باشد تا طی مدت زمان مشخصی نسبت به تامین امنیت وبسایت و محافظت در برابر نفوذ غیرمجاز اقدام نماید.
برای انجام این کار علاوه بر اینکه لازم است تا توسعه‌دهنده انواع سخت‌افزار و نرم‌افزار‌های لازم را جهت تامین امنیت به کار گیرد، بایستی فایل گزارشات یا log سرور را نیز که حاوی جزئیات تعداد دفعات اقدام به ورود غیرمجاز و نحوه دفع حملات است را در اختیار کارفرما قرار دهد.
10. نحوه اعلام تغییرات، اصلاحات و خدمات مازاد
در قراردادها همواره ممکن است که کارفرما در میانه فرآیند انجام پروژه نیاز به افزودن یا کاستن از خدمات ارائه شده را داشته باشد.
نحوه و میزان مجاز انجام چنین تغییراتی در قرارداد بایستی به دقت مشخص شود و همچنین تعیین شود آیا در صورت درخواست کارفرما، برنامه‌نویس موظف به تبعیت از دستورات است یا خیر؟
به طور مثال ممکن است قرارداد صرفا جهت برنامه‌نویسی سایت باشد و در قرارداد قید شود که در صورت درخواست کارفرما، برنامه‌نویس موظف است نسبت به انجام سئو سایت نیز اقدام کند.
همچنین ممکن است در قرارداد اینطور درج شود که برنامه‌نویس حق رد کردن درخواست‌های اضافی و اصلاحات مدنظر کارفرما را خواهد داشت.
در صورت اصلاح قرارداد به هر نحو حتما بایستی مجددا اصلاحات صورت گرفته در قرارداد درج شده و طرفین مجدد نسبت به امضای قرارداد اصلاح شده اقدام نمایند.
چرا که امکان بروز اختلافات و سوء تفاهمات در قراردادهای شفاهی بسیار زیاد است.
11. شرایط مربوط به حل اختلاف قراردادی
در همه‌ی قراردادها ممکن است در مقطعی طرفین در مورد مسائل مالی یا نحوه انجام پروژه به اختلاف برخورد کنند و حل اختلاف نیازمند رسیدگی اشخاص ثالث اعم از داور یا دادگاه‌های عمومی باشد.
پیش‌بینی شرطی در مورد نحوه حل اختلافات در قرارداد سبب خواهد شد تا در صورت مواجهه به هرگونه اختلاف در آینده، طرفین بتوانند با توجه به شرایط پیش‌بینی شده در قرارداد نسبت به طرح دعاوی خود اقدام نمایند.
داوری و بالاخص داوری آنلاین از جمله کاربردی‌ترین روش‌هایی است که طرفین می‌توانند به هنگام انعقاد قرارداد در مورد آن توافق کنند.
از جمله مزایای داوری می‌توان به سرعت، تخصصی بودن و محرمانه بودن آن به جهت عدم افشای اطلاعات بعضا حساس اشاره کرد.
12. پروپوزال قرارداد در قالب RFP
معمولا پیش از انعقاد قرارداد، طرف اجراکننده قرارداد نسبت به تهیه و ارسال نسخه‌ای از پروپوزال کاری خود به کارفرما اقدام می‌نماید.
در این پروپوزال مواردی نظیر تشریح زمان‌بندی پروژه، جزئیات مربوط به اجرا، دستمزد پیشنهادی و اطلاعاتی در مورد ویژگی‌های محصول نهایی به چشم می‌خورد.
در حقیقت اجراکننده‌ی قرارداد با ارائهی این سند با کارفرما سعی دارد تا در جهت روشن شدن تمامی زوایای پروژه‌ای که قرار است در آینده اجرا نماید اقدام کند.
در صورتی که مذاکرات طرفین نتیجه‌بخش بوده و منجر به انعقاد قرارداد شود، پروپوزال ارائه شده نیز ضمیمه‌ی قرارداد می‌شود تا اطلاعات منعکس شده در این سند نیز در تفسیر و اجرای قرارداد به کار برده شود.
اهمیت استفاده از خدمات مشاورین حقوقی در تنظیم قرارداد طراحی سایت
مشاورین و وکلای دادگستری در تمام مراحل انعقاد قرارداد، از مرحله مذاکره تا امضای نهایی همواره با پایش و رصد شروط قراردادی، خواهند کوشید قراردادی ساده و در عین‌حال جامع تنظیم شود.
همچنین مشاورین حقوقی با استفاده از تجارب خود در پیاده‌سازی قراردادها، شما را از ارتکاب بسیاری از اشتباهاتی که در قرارداد باعث بروز اختلافات آتی و چالش‌های حقوقی می‌شوند دور نگاه خواهند داشت.
رخداد‌هایی نظیر عدم پرداخت دستمزد، تاخیر در پرداخت دستمزد، تحویل دیر‌هنگام پروژه و فرآیند صدور تاییدیه از سوی پیمانکار، همگی شرایطی هستند که بایستی در هنگام انعقاد قرارداد طراحی سایت به آنها توجه شده و ضمانت اجرا‌های مشخصی برای آنها درنظر گرفته شود تا در صورت بروز رخداد‌هایی از این دست بتوان منافع هریک از طرفین را به شکل مطلوب تامین کرد.
فرم‌های آماده‌ی قراردادی هرچند برای شروع مذاکرات مناسب به نظر می‌رسند، اما به لحاظ وجود شرایط خاص پیرامون هر قرارداد باید مورد بازنگری و تغییر قرار بگیرند.
لذا بهتر است فرم‌های قراردادی را بدون درنظر گرفتن اوضاع و احوال و بدون درنظر گرفتن نیاز‌های خود استفاده نکرده و از مشاورین حقوقی در جهت متناسب سازی متون قراردادی، استفاده نمایید.
